بسمه تعالی                                                                        

بسیاری از دعاوی مطروحه در دادگاههای خانواده، دعاوی مربوط به مطالبه مهریه و نفقه و حضانت فرزند می باشد. قطعا آگاهی زوجین قبل از ازدواج می تواند نقش موثری در کاهش اختلافات در خصوص این موضوعات داشته باشد. در این مقاله تعدادی از مفاد قانونی پرکاربرد  درموضوع مهریه و نفقه بیان می گردد؛

چیزی که  به عنوان مهریه تعیین می شود باید چند ویژگی داشته باشد: باید مالیت داشته باشد یعنی ارزش مالی داشته باشد. قابل تملک باشد یعنی مرد باید چیزی را بعنوان مهریه تعیین نماید که مالک آن باشد و بتواند به زوجه تسلیم نماید مثلا اموال عمومی یا مال وقفی را نمی شود به عنوان مهریه قرار داد. مهریه باید معلوم و معین باشد البته اگر مهریه مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد طبق قانون موجب بطلان عقد نکاح نخواهد شدبلکه فقط مهریه باطل می باشد. در این موارد زوچه مستحق مهرالمثل خواهد بود.

برخلاف تصور عمومی، در عقد نکاح دائم، تعیین مهریه الزامی نیست و چنانچه زن و مرد در موقع جاری شدن صیغه عقد نکاح از تعیین مهریه اجتناب ورزند، زن مستحق "مهرالمثل" خواهد بود. "مهرالمثل" ، مهریه ای است که عرفا برای زنی با چنین جایگاه و موقعیت خانوادگی و اجتماعی تعیین می شود. برای تعیین مهرالمثل کارشناس دادگستری، به دستور دادگاه، با توجه به معیار فوق الذکر، مهریه ای برای زوجه تعیین و زوج متعهد به پرداخت آن خواهد بود.

چنانچه زوجین در زمان وقوع عقد نکاح دائم بر سر مهریه توافقی نمایند زوج باید آگاه باشد که زوجه  به مجرد وقوع عقد نکاح دایم، مالک مهریه می شود و چنانچه مهریه عندالمطالبه باشد می تواند هرنوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید فلذا ضرب المثل "مهریه رو کی داده کی گرفته" فریب دهنده و نادرست است.

یکی از حقوقی که برای زوجه در قانون پیش بینی شده است "حق حبس" میباشد، منظور این است که زن می تواند تا مهریه به وی تسلیم نگردیده است از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع نماید. این موضوع نیز بر اهمیت توجه زوج به مهریه می افزاید.

چنانچه در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تأدیه مهریه در مدت معین، نکاح باطل باشد، نکاح و مهر هر دو صحیح است ولی این شرط باطل است.

چنانچه اختیار تعیین مهریه به شوهر یا شخص ثالث داده شود، در این صورت شوهر یا شخص ثالث می تواند مهر را هر قدر بخواهد معین کند لیکن اگر اختیار تعیین مهربه زن داده شود نمی تواند بیش از مهرالمثل تعیین کند.

در نفقه

در نکاح دائم نفقه زن به عهده ی شوهر است.

نفقه زن عبارت است از همه ی نیازهای متعارف و متناسب با و ضعیت زن از قبیل مسکن، غذا، اثاث و..

چنانچه زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید، مستحق نفقه نخواهد بود.

نکته: توجه داشته باشید که زندگی مشترک زوجین ظهور در پرداخت نفقه از جانب زوج به زوجه دارد از این رو در دادگاه ها بار اثبات به عهده مرد است که ثابت کند زن تمکین نمی کند.

زن می تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه ، از طریق محکمه نفقه را مطالبه نماید و نیز می تواند نفقه گذشته خود را نیز که توسط زوج پرداخت نگردیده باشد مطالبه نماید.

در صورت عدم امکان اجرای حکم محکمه در خصوص الزام زوجه به پرداخت نفقه توسط زوج، برای زن این امکان فراهم می گردد که جهت طلاق از طریق محکمه اقدام نماید.

در حضانت فرزند

حضانت به معنای نگهداری و مواظبت از طفل است. طبق قانون نگهداری از طفل هم حق و هم وظیفه ابوین است و هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت با اواست از ادای وظایفی که برعهده دارد امتناع نماید.

طبق قانون، حضانت فرزند چه دختر په پسر تا هفت سالگی با مادر است بعد از آن حضانت دختر تا نه سال و پسر تا پانزده سال با پدرمی باشد وپس ازاین سن، فرزندان از حضانت خارج و خودشان تصمیم می گیرند با کدام یک از ابوین زندگی کنند.

در طلاق توافقی والدین می توانند در مورد برعهده گرفتن حضانت فرزند خود به تفاهم برسند گاهی زن با بخشیدن مهریه خود حضانت فرزند را بر عهده می گیرد.

در صورت فوت هریک از پدر یا مادر، حضانت با دیگری است.

نکته: حضانت با ولایت متفاوت است. گاها درنظر عموم به اشتباه این دو مفهوم حقوقی یکسان تلقی می شود به نحوی که تصور بر این است که اگر بعد از طلاق و متارکه، حضانت فرزند مشترک به مادر سپرده شده است در این حالت مادر مسئول امور مالی و نفقه فرزند نیز می باشد، در صورتی که در قانون ولایت فرزند با ولی قهری یعنی پدر و جد پدری می باشد.

نرگس سادات مقدس - وکیل پایه یک دادگستری