اگر امین، مال مورد امانت را در جهتی که منظور صاحب مال نباشد استعمال نماید، خیانت در امانت رخ داده است. برای اینکه جرم خیانت در امانت اتفاق بیافتد سه شرط باید وجودداشته باشد:
قرارداد قبلی باید وجود داشته باشد.
شیئی باید وجود داشته باشد.
آن شیء باید تحویل امین داده شده باشد.
مجازات جرم خیانت در امانت
مجازات اصلی جرم خیانت در امانت به موجب ماده 674 قانون مجازات اسلامی شش ماه تا سه سال حبس می باشد. اما با توجه به اینکه بزه خیانت در امانت داری انواع مختلف می باشد، لذا مجازاتهای مختلف برای این جرم در نظر گرفته شده است.
مجازات جرم خیانت در امانت از نوع سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص طبق ماده 668 قانون مجازات اسلامی سه ماه تا دوسال حبس و 74 ضربه شلاق می باشد.
مجازات جرم خیانت در امانت از نوع سوء استفاده از سفید مهر یک تا سه سال حبس می باشد.
مجازات جرایم خیانت در امانت در قانون تجارت شش ماه تا سه سال حبس می باشد.
مجازات جرم خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت مطابق ماده 6 قانون تصدیق انحصار وراثت شش ماه تا سه سال حبس می باشد.
مجازات خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک که برابر ماده 28 قانون ثبت اسناد و املاک شش ماه تا سه سال حبس می باشد.
مجازات خیانت در امانت در قانون شرکت های تعاونی برابر ماده 128 قانون شرکتهای تعاونی شش ماه تا سه سال حبس می باشد.
يكي از شايع ترين جرايم در حوزه اموال جرم خيانت در امانت هست كه از قديم الايام در جوامع بشري شايع بوده است خيانت در امانت در سال 1304 در ماده 241 قانون مجازات اسلامي جرم انگاري كه مجازات ان شش ماه تا سه سال حبس مي باشد و در نهايت در قانون تعزيرات سال 1375 در ماده 674 حال اينكه تعريف اين جرم از منظر قانوني در قانون مجازات اسلامي عبارتند از هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشتههایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بیاجرت، به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد
فرق بين جرم خيانت در امانت و كلاهبرداري اين هست كه در جرم كلاهبرداري، شاكي در اثر فريب و نيرنگ و اغفال كلاهبردار مالش را در اختيار كلاهبردار قرار مي دهد در حالي كه در بزه خيانت در امانت شاكي با رضايت خودش مالش را در اختيار خائن قرار مي دهد و جرم كلاهبرداري بعد از دريافت مال از سوي كلاهبردار اين حرم اتفاق افتاده تلقي مي گردد در حالي كه در بزه خيانت در امانت ممكن از است خائن بعد از اخذ مال از شاكي اقداماتي را روي مال انجام دهد كه جرم خيانت در امانت ارتكاب يابد مثلاً صاحب پاركينگ بعد از پارك ماشين اقدام به تصاحب ماشين پارك شده شاكي نمايند، يا در مثال ديگر شما خودروي خودتان را براي تعمير نزد مكانيك برده ايد ولي ايشان بعد تعمير اقدام به استفاده شخصي خودروي شما نمايد در حالي كه استفاده از خودروي شما نياز به اذن شما داشته است.
تفاوت بین خیانت و کلاهبرداری
پرسش: مثلا اگر خودروي شما توسط مكانيك صاحب پاركينگ فوق مورد تصاحب يا استفاده برخلاف نظر شما گردد شما تا چه زماني حق شكايت عليه مجرم داريد؟
پاسخ: با توجه به ماده 104 قانون مجازات اسلامي و ماده 105 قانون مجازات اسلامي اين جرم مشمول مرور زمان تعقيب ميگردد و از تاريخ وقوع جرم به مدت هفت سال شاكي فرصت دارد نسبت به اعلام شكايت از خائن اقدام نمايند.
چند اقدام در قانون مجازات اسلامي امده كه هرگاه هريك از اين اقدامات را مجرم انجام دهد، محكوم به جرم خيانت در امانت مي گردد؛ مثلاً خودروي كه شما تحويل متصدي يا مالك پاركينگ داده ايد كه ايشان از خودروي شما محافظت نمايند ولي متصدي پاركينگ اقدام به استفاده شخص از خودروي شما نمايد اين متصدي پاركينگ الان مرتكب جرم خيانت در امانت شده است.
يا متصدي پاركينگ اقدام به اتلاف و اتش زدن خودروي شما نمايند جرم خيانت در امانت در اينجا محرز مي باشد.
موضوعي كه خيلي از خانم ها بدون توجه و اخذ مشاوره حقوقي خيانت در امانت اقدام به شكايت عليه همسرشان داير بر خيانت در امانت جهيزيه مطرح مي كنند در حالي كه اين اتهام خيانت در امانت جهيزيه وارد نيست چرا كه استفاده از جهيزيه از سوي زوج، با اذن زوجه بوده و اصولا آوردن جهيزيه از سوي زوجه بدين منظور بده است حال اگر بعد طلاق زوج از استرداد جهيزيه خوداري نمايد و يا اقدام به فروش، تصاحب، اتلاف، نمايد اين اقدام زوج از مصاديق خيانت در امانت مي باشد.
شاید شما هم در این موقعیت غافلگیرانه قرار گرفته باشید؛ فرضاً هنگامی که قصد سفر کردهاید و مال خود را به عنوان امانت به کسی که به او اعتماد دارید سپرده باشید تا از حوادثی از قبیل سرقت و ... محفوظ بماند.
اما بعد از برگشت از مسافرت ناگهان متوجه میشوید که امین مورد اعتمادتان؛ مال شما را به قصد ضرر زدن یا مصرف کرده یا از بین برده است.
آه از نهادتان بلند میشود؛ نمیدانید در قبال این رخداد غیرمنتظره چه واکنشی نشان دهید؛ خشم سر تا پای وجودتان را فرا میگیرد، از یک طرف مال خود را از دست دادهاید؛ از طرف دیگر از اعتماد شما سوء استفاده شده است.
محکوم شدن به جرم خیانت در امانت
زشتی عمل صورت گرفته شما را وادار به عکس العمل میکند. تصمیم به طرح شکایت میگیرید اما نمیدانید از کجا و چگونه شروع کنید؛ به شما توصیه میکنم در خواندن نکات زیر ما را همراهی نمائید تا متوجه شوید مشکل شما نیز راه حلی دارد:
اولین قدم شما به عنوان شاکی تنظیم شکوائیه میباشد؛ در مورد نحوه تنظیم شکوائیه و شرایط آن میتوانید شخصاً یا توسط وکیل دادگستری اقدام کنید. برای راحتی شما قوه قضائیه اوراق مخصوصی که شامل موارد ضروری شکایت میباشد تهیه کرده و در اختیار مراجعان قرار میدهد تا در تنظیم شکوائیه مورد استفاده قرار گیرد.
دومین قدم شما مراجعه به دادسرای صالح برای تقدیم شکوائیه میباشد. حال ممکن است این سوال به ذهن شما خطور کند که دادسرای صالح کجا میباشد؟ دادسرای صالح محلی میباشد که امین مال شما را از بین برده است؛ که به آن دادسرای محل وقوع جرم گفته میشود.
حال که پرونده شما در دادسرا صالح به ثبت رسید؛ میبایستی به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی که در قسمت پایین شکوائیه نوشته میشود مراجعه کنید. مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده شما (بازپرس یا دادیار) جهت روشن شدن موضوع دستور تحقیقاتی را مینماید؛ یادتان باشد اگر در هنگام سپردن مال به شخص رسیدی از او دریافت کردید حتماً در این مرحله ارائه نمائید.
در این مرحله؛ که به آن مرحله تحقیقات مقدماتی گفته میشود؛ بازپرس از شما میخواهد مدارکی که نشان دهنده مالکیت شما بر مال امانی میباشد را ارائه نمائید یا چنانچه در جریان سپردن مال توسط شما به امین شاهد یا شاهدانی وجود داشته باشد اسامی و آدرس آنان را اعلام نمائید. این تحقیقات یا شخصاً توسط مقام قضایی صورت میگیرد یا طی دستوراتی به کلانتری مربوطه انجام آن را تقاضا مینماید.
بعد از انجام این تحقیقات؛ مقام قضایی در صورتی که به این باور رسیده باشد که جرم از ناحیه امین صورت گرفته باشد در غالب اخطاریهای که در آن وقت رسیدگی (به ساعت ـ روز ـ ماه ـ سال) مشخص شده است؛ از او دعوت به حضور مینماید. پس از شنیدن اظهارات وی، در صورتی که همچنان عقیده بر مجرم بودن امین داشته باشد قرار جلب دادرسی صادر میکند. در غیر اینصورت قرار منع تعقیب صادر میکند که این قرار از جانب شما به عنوان شاکی ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض است.
حال پرونده شما پس از طی تشریفاتی؛ آماده رسیدگی در دادگاه صالح میباشد در صورتی که پرونده کامل باشد قاضی دستور تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به اطراف شکوائیه (شاکی متهم) را خواهد داد؛ در جلسه رسیدگی اسناد و مدارک موجود مجدداً مورد رسیدگی قرار میگیرد و حتی در صورتی که شما شاهد یا شاهدانی معرفی کرده باشید از آنان دعوت به حضور برای ادای شهادت بیاید.
در این مرحله دادگاه بدوی با توجه به مدارک و اظهارات یا جرم را قابل انتساب به متهم (امین) میداند که در این صورت حکم محکومیت وی صادر میشود که این حکم از ناحیه وی ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدید نظر خواهی میباشد یا آن که معتقد به ارتکاب جرم از ناحیه متهم نمیباشد که در این صورت رأی بر برائت وی صادر میکند که ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه صالح میباشد.
حال پرونده در نتیجه اعتراض شما (شاکی) یا امین (متهم) به دادگاه تجدید نظر ارسال شده است؛ دادگاه تجدید نظر با رسیدگی مجدد تصمیم قطعی میگیرد و رأی را به اصحاب دعوا (شاکی ـ متهم) ابلاغ مینماید.
در صورتی که رأی قطعی از دادگاه تجدیدنظر مبنی بر محکومیت متهم (امین) باشد پرونده برای اجرای حکم به واحد اجرای احکام کیفری به دادسرایی که در ابتدا از آن جا طرح شکایت نمودید ارجاع میشود و این دادسرا وفق مقررات حکم را اجرا خواهد نمود.
مجازات جرم خیانت در امانت حبس از شش ماه تا سه سال میباشد؛ فراموش نکنید شما میتوانید ضرر و زیانی که در راستای ارتکاب این جرم بر شما وارد شده است با تقدیم دادخواست از دادگاه بدوی صالح که به امر کیفری رسیدگی میکند تقاضا نمائید. تا علاوه بر محکومیت حبس به ضرر و زیان شما نیز حکم نماید.