منظور از معاونت در قتل همان همکاری و شراکتی است که گاه خواسته و گاه ناخواسته صورت می گیرد؛ هنگامی که ناخواسته صورت می گیرد، شرایط خاصی بوجود می آید که نیاز به اثبات بی گناهی شما به محاکم است در کل با ما همراه باشید تا این مورد را با هم بررسی نماییم ...
پرسش: اگر به موجب بند (ب) ماده 290 قانون مجازات اسلامی، قاتل محکوم به قصاص شود، آيا معاونت نیز مصداق پیدا می کند؟
نظر اول: چنانچه، اقدامات معاون از موارد مذکور در نوع اول باشد محروم از ارث نخواهد شد زیرا عرفاً مسبب قتل شناخته نمیشود و به لحاظ عدم تحقق عنوان تسبیب در قتل این مورد مشمول ماده ۸۸۰ قانون مدنی نیست ولی اگر اقدامات معاون از قبیل موارد مذکور در نوع دوم باشد از ارث محروم نخواهد بود، مبانی این نظر به شرح زیر است:
شناسایی قاتل و شریک او به صورت فوری و 24 ساعته
معاونت از نوع دوم عرفاً تسبيب در قتل محسوب می شود و بر اساس عرف، مسبب قتل شناخته می شود و محروم از ارث است.
برداشت مذکور موافق نظریه ای است که تعدادی از صاحب نظران علم حقوق ابراز نموده اند از جمله آقای دکتر جعفری لنگرودی در کتاب ارث خود بیان می دارد: شخصی که با تطميع دیگری موجب قتل مورث خود شود محروم از ارث خواهد بود و مرحوم سید علی حایری شاه باغ در شرح ماده ۸۸۰ قانون مدنی می گوید: اگر پسری دیگری را تطمیع کند که پدرش را بکشد و همان تطمیع موجب اراده قتل در قاتل بشود به قسمی که اگر آن تطميع نبود، دیگری مرتکب قتل نمی شد؛ این فرزند از ارثیه پدر خود محروم است.
نظر دوم: معاون در قتل مطلقا محروم از ارث نیست، زیرا:
معاونت غیر از تسبیب است؛ زیرا در مورد معاونت وجود حداقل دو شخص ضروری است، در صورتی که در تسبیب عمل با وجود یک شخص محقق می شود؛ بنابراین، تسبیب مذکور در ماده ۸۸۰ قانون مدنی شامل معاون نمی شود.
در ماده ۸۸۰ قانون مدنی عنوان قتل مانع ارث شناخته شده است و در مورد معاونت در قتل، انتساب قتل به معاون عرفاً صحیح نبوده و به هیچ عنوان او قاتل محسوب نمی شود و در نتیجه از ارث محروم نخواهد بود.
نظر سوم: معاونت در قتل عمد به دو گونه قابل تحقق است:
نوع اول: در پاره ای از موارد، مباشر قتل شخصاً تصمیم و انگیزه قتل دارد و اقدامات معاون، تنها موجب تسهیل وقوع قتل می شود، از قبیل تهیه آلات یا ارایه طریق ارتکاب قتل (بندهای دوم و سوم ماده ۴۳ قانون مجازات اسلامی).
نوع دوم: در پاره ای از موارد ممکن است مباشر قتل شخصاً هیچ تصمیم و انگیزه قبلی برای قتل نداشته باشد و معاون با اقداماتی که از قبیل تهدید یا تطميع برای مباشر ایجاد انگیزه و اراده قتل کند به وجهی که اگر، مثلاً تطمیع معاون نباشد، مباشر قتل هیچ انگیزهای برای قتل ندارد و مرتکب آن نمی شود. (بند (۱) ماده ۴۳ قانون مجازات اسلامی).
نظر کمیسیون نشست قضایی (3) در این مورد
طبق تبصره یک ماده 43 قانون مجازات اسلامی سابق، برای تحقق معاونت در جرم وجود وحدت قصد، تقدم و یا اقتران زمانی بین عمل معاون و مباشر، جرم شرط است؛ بنابراین، کسی که معاون در قتل عمد باشد، قصدش با قصد مباشر قتل یکی است و چون معاون قتل با علم و آگاهی از مقصود مباشر در انجام کار به او کمک نموده و چنانچه کمک نمی کرد، مباشر موفق نمی شد، چنین شخصی از باب تسبيب باعث کشته شدن مورث خود شده و از ارث محروم است.