اثبات تولیت مال وقفی

با مداقه در حقوق و متون اسلامی در می یابیم که در مباحثی مانند وقف و ارث از تولیت نامبرده شده است؛ حق تولیت به معنی حق سرپرستی و مدیریت مال وقفی است که در اصل از آن واقف است و او می تواند آن را به دیگری تفویض کند؛ تولیت یعنی تدبیر شؤون وقف و اگر واقف در متن وقف وظیفه ی خاصی برای متولی تعیین ننمود، پس وظیفه اش همان متعارف است در جهت موقوفه و رعایت جهت وقف؛ به عقیده عده ای از فقها و علمای حقوق اسلامی، اگر حق تولیت از جانب حاکم شرع به فردی واگذار شود و وی قبول کند، این قبول قابل سقوط و رفع ید است ولی اگر از جانب شخص واقف تفویض شود قابل اسقاط و پذیرش نیست و بعقیده برخی که پای را از این فراترگذاشته اند و معتقدند اگر واگذاری از سوی حاکم شرع باشد و پذیرشش توسط فرد واجب باشد، باید آنرا قبول کند و رد آن جایز نیست ولی اگر قبول آن واجب نباشد بالفرض قبول می تواند آن را رفع ید کند و نیز اگر شخص واقف ضمن عقد وقف، حق تولیت را به یکی از موقوف علیهم واگذار کند، رد آن جایز نیست ولی اگر بر اجنبی (غیر موقوف علیهم) عرضه کند رد آن جایز است هر چند بعد از قبول باشد؛ با ما همراه باشید تا این مورد را به کلی بررسی نموده و تمامی ابهامات را در این خصوص مرفوع سازیم.

متولی چه نقشی در امور وقفی دارد؟

نقش اصلی متولی اداره موقوفه و تقسیم منافع آن بین موقوف علیهم است؛ ولی در کنار این مسئولیت اولیه، موارد ذیل نیز جزء وظایف و اختیارات وی می باشد:

1. گفتنی است از دیدگاه فقهای امامیه وظیفه ی متولی در درجه اول حفظ، صیانت، نگهداری، محافظت از اصل وقف و عمارت و اصلاح آن در صورت نیاز است؛ چون اگر عین موقوفه از بین برود دیگر متولی کاری برای انجام و اقدام ندارد و غرض واقف منتفی خواهد شد.

2. دومین مرحله از دیدگاه فقهای امامیه، تحصیل و جمع آوری درآمد موقوفه و تقسیم، تعدیل آن بین مستحقین و موقوف علیهم است (اگر فرد یا افراد معینی باشند)؛ شناسایی متصرفین رقبات موقوفه جهت پرداخت و ادای حق و حقوق موقوفه به آنها و مطابق ماده 82 قانون مدنی، هرگاه واقف برای اداره کردن موقوفه ترتیب خاصی معین کرده باشد، متولی باید بهمان ترتیب رفتار کند و اگر ترتیبی قرار نداده باشد متولی باید راجع به تعمیر، اجاره و جمع آوری منافع و تقسیم آن بر مستحقین و حفظ موقوفه و غیره مثل وکیل امینی عمل کند.

3. اگر مال جدید الوفقی باشد و یا از قبل که به ثبت موقوفات نرسیده باشد متولی بایستی اقدامات لازم برای ثبت آن را انجام دهد که در صورت کاهلی و کوتاهی و عدم اقدام به موقع متولی، مسئولیت این امر رأساً بر عهده ی سازمان امور خیریه خواهد بود (مستفاد از ماده 10 و تبصره ها آئین نامه های اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج، اوقاف و امور خیریه).

4. اقامه دعوی و دفاع از موقوفات و اعتراض به ثبت املاکی که می بایست بعنوان وقف، نه طلق ثبت شوند توسط خود متولی یا شخص وکیل (به استناد ماده 40 آئین نامه اجرایی فوق الذکر) و برای اعتراض به ثبت می بایست یک نسخه از دادخواست، ضمائم، دلایل و مستندات را به اداره اوقاف محل وقوع ملک ارسال کند که مشاوران حقوقی و وکلای متخصص ما در این حوزه در موسسه وکیل تلفنی(021476259) بصورت 24 ساعته و چه بصوت آنلاین و چه بصورت حضوری مستقر در دفاترو شعب دایر درسراسر کشور می توانند با شما همکاری لازم و مفید داشته باشند.

5. متولی هم باید در یک تشبیه بلا معارض مانند تاجر دفتر مخصوص ثبت درآمد و مخارج مخصوص داشته باشد تا اموال شخصی وی جدا از اموال و دارایی ها و درآمد و مخارج موقوفه در آن مرقوم گردد (ماده 24 آئین نامه اجرایی اخیر الذکر و ماده 9 قانون اوقاف مصوب 1347 هیأت وزیران).

6. پرداخت خراج و مالیات های قانون موقوفات در صورت مشمول مالیات بودن، متولی بایستی هرساله این مالیات را پرداخت کند در غیر اینصورت خود مسئول جریمه ی حاصل از عدم پرداخت مالیات خواهد بود.

متولی اموال موقوفه چگونه انتخاب می شود؟

همانطوری که ماده ی 4 قانون تشکیلات امور خیریه مقرر می دارد؛ متولی موقوفه کسی است که به موجب مفاد وقفنامه و مقررات قانون مدنی یا این قانون واجد این سمت باشد.

در انتخاب متولی چند حالت زیر متصور است:

• حالیت یک: واقف خود را برای مدت معینی یا مادام الحیوة بعنوان متولی معرفی می کند.

• حالت دو: واقف شخص دیگری را بعنوان متولی معین می کند در ضمن عقد وقف که در اینصورت خود واقف یا حاکم نمی توانند کسی را که متولی قرار دادند عزل کنند مگر آنکه حق عزل در ضمن عقد شرط شده باشد و حتی اگر خیانت متولی ظاهر شود حاکم ضم امین می کند.

• حالت سه: واقف یک یا چند نفر دیگر را غیر از خود واقف، بعنوان متولی معین می کند که هر یک مستقلاًیا منضماً به اداره ی امور وقف بپزدازند.

• حالت چهار: واقف می تواند ضمن عقد شرط کند که خود او یا متولی منصوب از طرف وی نصب متولی کنند و یا هر ترتیبی را که مقتضی بدانند در اینمورد اقدام کنند (همگی مستفاد از مواد قانون مدنی)

• حالت پنج: در موقافات عامه که فاقد متولی بوده یا مجهول التولیة است و موقوفات خاصه در صورتی که مصلحت وقف و بطون لاحقه و یا رفع اختلاف موقوف علیهم متوقف بر دخالت ولی فقیه باشد بر عهده ی سازمان حج و امور خیریه است (مستفاد از ماده 81 قانون مدنی و تبصره 1 ماده 1 قانون تشکیلات و و اختیارات سازمان حج و امور خیریه).

هر گاه شخص یا اشخاصی که در وقف نامه به عنوان متولی معین شده اند وجود نداشته باشند و یا اوصاف مقرر در وقف نامه منطبق با شخص یا اشخاص معینی نگردد موقوفه در حکم موقوفه مجهول التولیة است.

مدت زمان تولیت مال موقوفه توسط متولی چقدر است؟

• مدت زمان تولیت واقف: مطابق ماده 75 قانون مدنی، واقف می تواند تولیت یا اداره امور موقوفه را تا زمانی که در قید حیات است (مادام الحیوة) یا مدت معینی برای خود قرار دهد.

• مدت زمان تولیت متولی (غیر واقف): مطابق ماده فوق الذکر که در ادامه چنین مقرر می دارد؛ واقف همچنین می تواند متولی دیگری را تا زمانی که در قید حیات است (مادام الحیوة شخص متولی) و یا مدت معینی برای اداره ی امور موقوفه (تولیت) انتخاب و معین کند.

• مدت زمان تولیت در سایر موارد: اگر شخص متولی ضمن عقد وقف، از طرف واقف، بعنوان متولی قرار داده شده باشد، مدت تولیتش به مدت عمرش است و حاکم حق عزل اورا ندارد و حتی اگر خیانت کند؛ مگر آنکه حق عزل شرط شده باشد در ضمن عقد وقف از طرف واقف و در فرض فوق حاکم ضم امین می کند.

شایان ذکر است همه ی فروض بالا تا مادامی پابرجاست که عین موقوفه باقی و ممکن الحصول است؛ شما می توانید هر گونه پرسش و مشاوره ای که در این زمینه دارید را با متخصصین این حوزه و مشاورین تلفنی حقوقی و آنلاین ما در موسسه وکیل تلفنی (021476259) مطرح و در اسرع وقت به پاسخ برسید.

خیانت متولی در وقف چیست؟ فوت متولی در وقف چیست؟

آنچه که از ماده 78 قانون مدنی بر می آید این است که متولی که خیانت کند، اگر شرط عزلش در ضمن عقد وقف گنجانده شده باشد حاکم بایستی برای وی ضم امین کند، حال خواه منفرداً باشد یا مجتمعاً.

موارد خیانت بر طبق ماده 7 قانون اوقاف مصوب 54 عبارتند از:

• هر گاه متولی یا ناظر نسبت به عین یا منافع موقوفه تعدی یا تفریط نماید و یا در انجام وظایف مقرر در وقفنامه و قانون اوقاف و آئین نامه های مربوطه مسامحه و اهمال ورزد بموجب تقسین شعبه تحقیق اوقاف از دخالت در امور موقوفه ممنوع می شود؛ ممنوعیت از دخالت در امور موقوفه در صورتی که به سبب خیانت باشد با ضم امین بر طبق مقررات قانون مدنی و رد مال مورد خیانت مرتفع می شود و در سایر موارد ممنوعیت در صورتی رفع می شود که متولی یا ناظر ممنوع، عملاًبه مقررات قانونی تمکین و خسارات ناشی از علت ممنوعیت را جبران نماید.

 

از آنجا که خیانت متولی یا ناظر دارای آثار حقوقی و تبعات زیادی خواهد بود پس بهتر است از ابتدا با مشورت و استعانت از متخصصین امور وقفی و تنظیم وقف نامه زیر نظر وکلای تلفنی و حضوری و آنلاین موسسه وکیل تلفنی (021476952) بنا بر شرایط استفاده خودتان از خدمات مشاوره حقوقی این موسسه بهره مند گردید.

چگونه مال موقوفه اداره می شود؟

برای اداره مال موقوفه، متولی که معین شده است بهمراه ناظر کار اداره ی امور وقفی را برعهده می گیرد و متولی بعنوان مدیر موقوفه که بعد از عقد وقف، شخصیت حقوقی پیدا کرده است، مانند یک مدیر عامل و ناظر بعنوان بازرس عمل می کنند و اگر ناظر استصوابی باشد اقدامات مدیریتی متولی در رابطه با مال موقوفه به تصویب وی نیز می رسد واین اقدامات شامل:

• اقدام اول: یکی از کارهایی که متولی برای اداره ی مال موقوفه انجام می دهد اجاره ی مال وقفی با رعایت مصلحت مال است. البته نه اجاره به معنای واقعی آن، بلکه در واقع انتقال حق بهره برداری از مال به مدت معین یا به مدت عمری به موقوف علیهم، چرا که این حق استمرار ندارد و با فوت موقوف علیهم از بین میرود اما مطابق ماده 499 قانون مدنی؛ هرگاه متولی با ملاحضه صرفه وقف مال موقوفه را اجاره دهد، اجاره به فوت او باطل نمی شود.

• اقدام دوم: اقدام دیگر فروش مال موقوفه است؛ هرچند طبق ماده 349 قانون مدنی بیع مال وقف صحیح نیست، اما در ادامه اشعار می دارد که با رعایت شرایط ذیل مال موقوفه قابل فروش است:

1. خراب شدن مال موقوفه.

2. خوف خراب شدن آن مال در اثر اختلاف بین موقوف علیهم یا سایر دلایل قهری و اجتماعی (و طبق ماده 88 قانون مدنی در صورتی جایز است که عمران آن متعذر باشد یا کسی برای عمران حاضر نشود).

3. اختلاف بین موقوف علیهم به گونه ای باشد که بیم سفک دماء (احتمال خونریزی و کشتار) برود.

• اقدام سوم: در راستای اداره ی مال موقوفه تقسیم مال موقوفه در مواقع ضرورت است بدین نحو که اگر موقوفه مشاعی باشد باید افراز گردد و نیز تقسیم منافع مال موقوفه و همچنین تقسیم 2 مال وقفی که مالکین جدا دارد و...

• اقدام آخر: در آخر باید گفت مال موقوفه هم هر چند که از آن استفاده متعارف و بالانصاف گردد ولی ناگریز از استهلاک تدریجی خواهد بود یا در اثر قوه ی قاهره مانند سیل و زلزله از بین خواهد رفت و وظیفه متولی در این راستا و اداره ی مال موقوفه در این زمان با پایان وقف، به سر خواهد رسید.

در هر کدام از موارد فوق الذکر بمحض تماس با وکلای موسسه وکیل تلفنی (021476952) و طرح مشکلات حقوقی خود در این زمینه را راهکارهای مناسب دریافت نمایید.