تعزیرات جمع تعزیر و در کتابهای لغت به معنی تعظیم و توقیر و به مفهوم تادیب نیز آمده است. در نتیجه زدن کمتر از حد را هم تعزیر می گویند.  
در ماده 18 قانون مجازات اسلامی مصوب1392 از تعزیر چنین تعریف کرده است. تعزير مجازاتي است كه مشمول عنوان حد، قصاص يا ديه نيست و به موجب قانون در موارد ارتكاب محرمات شرعـي يا نقض مقررات حكومتي تعيين و اعمال ميگردد. نوع، مقدار، كيفيت اجراء و مقررات مربوط به تخفيف، تعليق، سقوط و ساير احكام تعزير به موجب قانون تعيين ميشود.  
تفاوت تأديب و تعزیر:معنای تأديب نزد فقها جدا از معنای لغوی آن نیست آن ها اصطلاح خاصی در مورد تأديب به عنوان عقوبتی غیر از تعزیر ندارند. به همین جهت بحث تأديب را اغلب در ضمن مباحث حد و تعزیر ذکر نموده اند با توجّه به موارد کاربرد آن می توان گفت که نزد فقها، تأديب در دو معنا به کار می رود:
- تربیت و تزکیه همراه بازجر و تنبیه به عنوان وظیفه والدین در قبال فرزندان و معلّم در قبال متعلّم و ...  
عقوبت شرعی که مترادف تعزیر است. روشن است که معنای اوّل نسبت به معنای دوم گسترده¬تر است و فقها معنای دوم را در دو مورد به کار می برند:
- در مورد کودک یا مجنونی که مرتکب اعمال زشت یا جنایت شود.
- در مورد انسان بالغ، عاقل که جرم و جنایت از او صادر شود.
محقق حلّي و بعضی از فقها معتقدند که اگر نوجوان غیر بالغ و مردی عمل لواط انجام دهند، بر مرد حد قتل جاری می شود و نابالغ تأديب می شود.
البتّه در همین مورد بعضی دیگر از فقها تعبیر به تعزیر نموده اند.
شهید اوّل درباره ی کودکی که مرتکب لواط شود می گوید: در هر صورت باید تعزیر گردد.
همچنین صاحب ریاض در موردی که بچّه ای دیگری را قذف نماید فرموده است: باید تعزیر گردد.
علامه حلّي می گوید: در قذف، بلوغ-عقل، اختیار و قصد معتبر است بنابراین اگر کودکی کسی را قذف نمود تأديب می گردد گرچه کسی که قذف شده بالغ و عاقل باشد.
هرچند به نظر ما تأديب به معنای عقوبت، نوعی تعزیر خفیف محسوب می گردد امّا در عین حال تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که به اختصار به آن ها اشاره می کنم 1-حاکم مجری تعزیر است در تعزیر مجری تعزیر امام و حاکم است  حتّي در موردی که علّت تعزیر جنبه ی حق النّاس داشته باشد مثلا کسی که به او فحاشی شده است حق ندارد بدون رجوع به حاکم دشنام دهنده را تعزیر نماید.
قرآن تنها به زوج اجازه داده است تا زوجه ی ناشزه را تعزیر نماید و چه بسا همین مورد نیز مصداق تأديب باشد چنان چه که بعضی از فقها تعبیر به تأديب نموده اند.در مقابل اسلام اجازه ی تأديب را به افراد دیگری چون: پدر، جد پدری، وصی و مؤمنین عادل نیز داده است.
2-اختیار حاکم در تعیین مقدار تعزیر
تعیین مقدار تعزیر با حاکم است و به تناسب جرمی که انجام شده به کمتر از حد تعزیر  می نماید در حالی که براساس روایات مقدار تأديب نباید از 20 ضربه شلاق تجاوز کند.  
3- عدم ضمان در تعزیر
اگر بر اثر تعزیری که به حکم امام یا حاکم انجام می شود، مجرم تلف شود این دو ضامن نیستند و دیه از بیت المال پرداخت می شود  لیکن اگر پدر، جد پدری، معلّم و حتّي حاکم و امام کسی را تأديب نمودند و آن شخص تلف شد همگی ضامن هستند زیرا شرط تأديب، آن است که کسی که تنبیه می گردد سالم بماند، ولی در تعزیر چنین شرطی نیست.
4- جواز قتل مجرم در صورت تکرار جرم تعزیری
فقها در این حکم اتفّاق دارند که اگر مرتکب گناهان کبیره تعزیر گشت ولی اصلاح نشد و همان جرم را تکرار کرد، کشتن او در مرتبه چهارم جایز است.
سيدعلي طباطبائي كه از فقها است در رياض المسائل قتل در مرتبه سوم را نیز جایز می دانند.
امّا در مورد تکرار تأديب، کسی فتوا به جواز قتل نداده است، یعنی اگر پدری فرزند خود را دهها بار تأديب نماید و فرزند کار خلاف خود را تکرار نماید پدر نمی تواند او را بکشد و همچنین است حکم حاکم و امام نسبت به جرایم تأديبی.  
مصادیق تعزیر در قرآن:واژه تعزیر به معنای عقوبت خاص در قرآن به کار نرفته است ولی در موارد متعدد از مصداق آن استفاده شده مانند توبیخ های تعزیری، به عنوان نمونه: قرآن یهود و نصـا را کـه عـزیز و مسـیح را پـسر خدا مـی دانند، لعن و نفرین کرده، می فرماید:«قاتلهم الله انّی یوفکون»
خدا آن ها را هلاک و نابود کند. چرا به خدا نسبت دروغ می دهند؟
در مورد افرادی که از حکم جهاد تخلّف ورزیدند، مجاهدت در راه خدا بر آن ها ناگوار آمد و مؤمنان را هم از جهاد منع کردند، می فرماید: اکنون باید کم بخندند و گریه بسیار کنند. زیرا به مجازات سخت اعمال خود خواهند رسید. بعد خطاب به رسول اکرم (ص) می فرماید: اگر  آن ها به ملاقات تو آمدند و اجازه ی جهاد خواستند، به آن ها بگو هرگز با من به جنگ نخواهند رفت..... دیگر هرگز به نماز میت آن منافقان حاضر مشو و بر جنازه ی آنان دعا مکن ، آن ها به خدا و رسولش کافر شدند و در حال فسق و بدکاری مردند.وقتی عدّه ای از منافقان با هدف زیان رساندن به اسلام و ایجاد جدایی و تفرقه بین مومنان،
مسجدی احداث کردند در توبیخ و سرزنش آنها می فرماید: «ولاتقم ابداً» هرگز در مسجد آنان قدم مگذار.
تبیین تعزیر فقهی (شرعی) و تعزیر حکومتی (حقوق جزا): تعزیر شرعی، عبارت است از عقوبت بر انجام جرایمی که عنوان اوّلی و ذاتی آن ها معصیت و حرمت است و شارع در اغلب موارد اندازه ی عقوبت آن را تعیین نکرده و به حاکم واگذار کرده است تا طبق مصلحت عمل نماید، مانند: دشنام دادن، توهین به دیگران، دروغ گویی، ترک نماز، شهادت باطل و ...
مقصود از تعزیر حکومتی در حقوق جزا عقوبتی است که حکومت به منظور حفظ نظم و مراعات مصالح اجتماعی، در قبال تخلّف از مقررات حکومتی تعیین می کند. حکومت اسلامی حق دارد برای حفظ مصالح عمومی و ایجاد زمینه قسط و عدل و جلوگیری از فساد، اموری را که عنوان آن ها حرمت نیست، منع یا محدود کند و اجرای آن را با شرایطی در اختیار افراد خاصی قرار دهد، مانند: قوانین گمرکی ضوابط مسافرت به کشورها، قوانین راهنمایی و رانندگی و مقررات ورود و صدور کالا. به طور كلّي عقوباتی که برای تخلف از مقررات به وسیله حاکم اسلامی وضع می گردد، تعزیرات حکومتی شمرده می شود.
درباره تعزیرات حکومتی در حقوق جزا در ماده 48 قانون مجازات اسلامی سابق آورده شده بودکه:در صورتی که تخلّفات مشمول تعزیرات حکومتی به صورت مستمر و یا مکرّر و یا تشکیل شبکه انجام شده باشد متخلّفان به اشّد تعزیرات تعیین شده در هر یک از جرایم ارتکابی و در مرتبه مربوطه محکوم می گردند و در صورتی که تشکیل شبکه به قصد اخلال در نظم اقتصادی صورت گرفته باشد علاوه بر محکومیت به تعزیرات فوق توسط مراجع صدور احکام تعزیرات حکومتی، موضوع توسط دادگاه انقلاب پیگیری می شود.

منبع:  کتاب بررسی تطبیقی تعزیرات در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی نشر جنگل جاودانه نویسنده: محدثه یحیی پور