موضوع:شرایط به سرپرستی گرفتن کودکان و نوجوانان بی سرپرست یا بد سرپرست

سرپرستی در لغت یعنی تحت ولایت قرار دادن_و در واقع شخصی که این مسئولیت را می‌پذیرد یک وظیفه شرعی و قانونی برای ولایت و سرپرستی بر آن کودک و نوجوان را بر عهده دارد.

در بهزیستی ها هستند بسیاری کودکان و نوجوانان بی سرپرست ویا بد سرپرست که دادگاه با رای خود و با اخذ نظر سازمان بهزیستی ودر صورت وجود شرایط مندرج درقانون و صلاحیت افراد ،امکان سرپرستی کودکان و نوجوانان رامیتواند به ترتیب به افراد واجد صلاحیت واگذار نماید که در ادامه به طور کامل دراین باره به بحث میپردازیم..

زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد میتوانند از سازمان بهزیستی برای درخواست سرپرستی برای کودکان و نوجوانان بی سرپرست یا بد سرپرست  اقدام نمایندو البته اگر چنانچه به تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه دار شدن آنها وجود نداشته باشد از شرط پنج سال فوق الذکر معاف میباشند.لذا باید زن و شوهر توافق برای سرپرستی داشته و درخواست مشترک مبنی بر به سرپرستی گرفتن را بصورت مشترک ارایه دهند.
همچنین متقاضی سرپرستی که ادعای یافتن طفلی را بنماید باید ادعایش در دادگاه ثابت شود. 

باتوجه به متن صریح و آشکار قانون مدنی اولویت سرپرستی،ابتدا با پدر ومادر وپس از آنها باجدّ پدری و وصی منصوب از جانب ایشان و سپس  امکان در خواست سرپرستی با احراز شرایط با اشخاص زیر است:
1)وجود اقارب طبقه ی دوم ،وبا وجود شرایط ودر صورت تعدد تقاضا و یکسانی شرایط، سرپرست با قید قرعه تعیین میشود.
 2)در صورت عدم وجود طبقه دوم پس طبقه سوم به شرط داشتن شرایط گفته شده در قانون در اولویت میباشند،وهمچنین اگر مشکل یکسانی شرایط برای تقاضای سرپرستی رخ دهد به قید قرعه سرپرست تعیین میشود.
3)زن و شوهر بدون فرزند،
4)زنان و دختران بدون شوهر و فاقد فرزند برای به سرپرستی گرفتن اناث،
5)زن و شوهر دارای فرزند.

-اگر درخواست کنندگان از بستگان کودک یا نوجوان باشند دادگاه با نظر بهزیستی آنان را از داشتن برخی شرایط مستثنی می کند.

افراد  فوق الذکربرای در خواست سرپرستی باید دارای شرایط گفته شده در قانون باشند تا بتوانند کودکان و نوجوانان بی سرپرست یا بد سرپرست را تحت ولایت و سرپرستی خویش دراورندو آن شرایط عبارتند از:

۱)عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج،وعدم اعتیاد به الکل و مواد مخدر
۲)انجام واجبات وترک محرمات و اعتقادبه یکی از ادیان تصریح شده در قانون اساسی،
۳)تمکن مالی و عدم حجر و جنون،
۴) صلاحیت اخلاقی و سلامت رفتاری و روانی و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت.

لازم به ذکر است که با توجه به قوانین ارث که  توسط شارع مقدس در شرع بیان شده و با توجه به اینکه وارث فرزند باید برای ارث بردن حتماً از اقارب نسبی باشد،لذا کودک و نوجوان به  سرپرستی گرفته شده امکان ارث بری را ندارد،لذا قانونگذار برای حمایت از کودکان و نوجوانان به سرپرستی گرفته شده، سرپرست را ملزم کرده تاخود را نزد یکی از شرکت های بیمه به نفع کودک تحت سرپرستی گرفته شده، بیمه عمر نماید یا بخشی از اموال خود را به تشخیص دادگاه به کودک ویا نوجوان تملیک نموده یا تعهد به تملیک آن نماید.

همچنین  سرپرست در رابطه با نفقه کودک و نوجوان به سرپرستی گرفته شده مانند سایر افراد خانواده ملزم به پرداخت بوده وباید سایر هزینه ها و الزامات واجب رانیز پرداخت نماید.تکالیف سرپرست نسبت به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی از لحاظ نگهداری،تربیت،نفقه،و احترام همانند تکالیف والدین نسبت به اولاد است وکودک و یا نوجوان تحت سرپرستی نیز مکلف است نسبت به سرپرست احترامات متناسب با شان وی را رعایت کند.
ولی پس سن رشد و تمکن و مالداری، کودک و نوجوان به سرپرستی گرفته شده هیچ وظیفه و الزام قانونی مبنی بر پرداخت نفقه به سرپرست خود نداشته ودر صورت عدم انجام، هیچگونه ضمانت اجرای قانونی متوجه او نخواهد بود.

اموالی که در مالکیت صغیر تحت سرپرستی قرار دارد در صورتی اداره آن اموال به سرپرست او داده می‌شود که دادگاه  قیمومیت طفل را بر عهده سرپرست قرار داده باشد.

در مواردی نیز حکم سرپرستی پس از اخذ نظر بهزیستی توسط دادگاه فسخ میشود که عبارتند از:
۱)زوال شرایط سرپرست،
۲)تقاضای سرپرست به دلیل رفتارهای غیر قابل تحمل کودک یا نوجوان،
۳)توافق کودک یا نوجوان بعد از رسیدن به سن رشد،
۴)پیدا شدن والدین واقعی مثل پدریا مادر،جد پدری،و یا  وصی منصوب از جانب ایشان.

در رابطه با به سرپرستی گرفتن کودک ویا نوجوان باید گفت که زوجه بایدحتماً لیاقت و شایستگی گرفتن کودک ویا نوجوان را داشته و بتواند تمامی وظایف یک مادر را به بهترین نحوممکن انجام دهد.در رابطه با اشتراک دینی نیز باید گفت که سپردن سرپرستی کودک یا نوجوان غیر مسلمان به درخواست کنندگان مسلمان با رعایت مصلحت کودک یا نوجوان بی سرپرست یا بد سرپرست بلامانع است.همچنین درخواست کنندگان سرپرستی نمی توانند بیش از دو کودک یا نوجوان را سرپرستی قرار دهندمگر در مواردی که افراد تحت سرپرستی اعضای یک خانواده باشند.

منظور از نوجوانان برای سرپرستی به کلیه نوجوانان نابالغ وبالغ زیر شانزده سال اطلاق میگردد که به تشخیص دادگاه عدم رشد یا نیاز آنان به سرپرستی احراز شده باشد.
 طفل یا نوجوانی که به سرپرستی داده می‌شود باید دارای شرایط زیر باشد:

1)امکان شناخت هیچ یک از پدر،مادرو جد پدری آنان وجود نداشته باشد،
2)پدر،مادر،جد پدری و وصی منصوب از جانب ولی قهری آنان در قید حیات نباشند،
3)افرادی که سرپرستی آنان به موجب حُکم مرجع صلاحیت دار به سازمان بهزیستی سپرده شده وتا زمان دوسال هیچ یک از پدر،مادر، جد پدری و وصی منصوب از جانب ایشان برای سرپرستی آنان مراجعه ننموده باشد. 

زن و شوهر فاقد توانایی فرزند آوری و نا باروَر  گاهی از طريق"اهدای جنین" اقدام به دریافت جنین می‌نمایند که در واقع اهدای جنین عبارت است از:واگذاری رایگان و داوطلبانه جنین های حاصل از تلقیح،خارج از رحم زوج های قانونی به رحم زنانی است که پس از ازدواج ناباوری آنها یا همسرشان یا هر دو،اثبات شده است. همچنین اگر در زمان دوران آزمایشی یا حتی پس از صدور حکم زوجه باردار شود وکودکی در آن خانواده متولد شود این امر موجب فسخ حکم سرپرستی نخواهد بود.