نگارش مقاله غیر کپی و کاملا تالیفی

اجرت المثل ایام زوجیت

اجرت المثل متشکل از دو کلمه ی "اجرت" به معنای پاداش و "مثل" به معنای نمونه و مشابه است؛ در واقع از نظر لغوی اجرت االمثل یعنی ما به ازای عمل صورت گرفته در مقابل نمونه های مشابه به چه مقدار است . به طور کلی منظور از اجرت المثل مبلغی است که در برابر عمل انجام شده پرداخت می شود. زمانی از اجرت المثل صحبت می کنیم که هیچ قرارداد و توافقی بین طرفین وجود ندارد؛ در صورتی که اگر قراردادی منعقد شود و مبلغی برای اجرت کار در نظر گرفته شود با مفهوم اجرت المسمی روبرو هستیم. یکی از انواع اجرت المثل، اجرت المثلی است که در نتیجه ی ازدواج زن و مرد مطرح می شود. در کنار مهریه، نفقه و ...  اجرت المثل نیز یکی از حقوق زوجه است که تحت شرایط که در ادامه به آن اشاره خواهد شد به او تعلق می گیرد.

اجرت المثل چیست؟

از نظر حقوقی اجرت المثل مبلغی است که باید به زن در نتیجه ی کارهایی که انجام داده است و شرعا به عهده اش نبوده است تلقی شود. برای نمونه زوجه می تواند برای انجام دادن  اعمالی مانند تهیه ی غذا ، نظافت کردن منزل ، خانه داری ، شستن لباس ها و ... از زوج طلب اجرت المثل کند. برای اینکه زن بتواند اجرت المثل ایام زوجیت را از شوهر خود مطالبه کند باید شرایطی وجود داشته باشد ، در صورت تجمیع کلیه ی شروط زیر زوجه می تواند این مبلغ را از زوج طلب کند . این شروط در تبصره ی 336 قانون مدنی آمده است :

1. اعمال صورت گرفته از نظر شرعی بر عهده ی زوجه نباشد. یک سری از اعمالی که زن انجام می دهد از نظر شرعی تکلیف و وظیفه ی او بوده است و در قبال آن اعمال، زوجه مستحق دریافت اجرت المثل نمی باشد. برای مثال حضانت فرزندان و نگهداری از اطفال یا رابطه ی زناشویی با همسر از وظایف شرعی خانم می باشد ولی مواردی مانند خانه داری از وظایف شرعی او نیست..
2. کارهایی که زوجه انجام داده است، عرفا مستحق پرداخت اجرت باشد.
3. مرد باید انجام آن اعمال را از زن خواسته باشد . در نتیجه اگر کار هایی را زن انجام داده باشد به اختیار خود و بدون اینکه از طرف مرد مطالبه شده باشد ، آن اعمال نمی تواند مشمول اجرت المثل شوند. پس آن اعمال صورت گرفته باید با دستور شوهر بوده باشند .
4. زوجه در انجام اعمال خود نباید قصد تبرع داشته باشد. به این معنا که آن زمان که زن آن اعمال را انجام می داده است قصد و نیت دریافت اجرت را نداشته است. بر این اساس این گونه می توان نتیجه گرفت که اگر زن و مرد بعد از سال ها زندگی ، بین شان اختلاف بی افتد و زن بخواهد اجرت المثل سال های گذشته که بدون مشکل با یکدیگر زندگی می کردند را بگیرد ، پذیرفته نیست. بر این اساس آن اعمالی که زن انجام می داده است ، با قصد تبرع محسوب می شوند.

در کنار شروط مرتبط با اجرت المثل بایستی به ارکان دعوی اجرت المثل نیز توجه داشت:

در وهله ی اول : مطرح کردن دعوای طلاق از سوی زوج. یکی از شرایط پرداخت اجرت المثل به زوجه این است که طلاق بر اساس خواست آقا بوده باشد و در نتیجه اگر طلاق به صورت توافقی ، به درخواسته ی زن یا بر اساس سوء رفتار اخلاقی از سوی او بوده باشد ، دادگاه موضوع اجرت المثل را رسیدگی نمی کند و زن مستحق آن مبلغ نخواهد بود. در این شرایط مبلغی به عنوان نحله به خانم پرداخت خواهد شد که در ادامه به احکام مرتبط به نحله اشاره خواهد شد .

در وهله ی دوم : مراحل دادرسی . هنگامی که زن درخواست اجرت المثل می کند مراحل دادرسی به شرح زیر است. سوالی که مطرح می شود این است که از کجا مشخص می شود که برای مثال اعمالی که خانم انجام داده است  به دستور شوهر بوده است یا خیر ؟ دادگاه در این زمینه به تحقیقات محلی و شهادت شنود استناد می کند و از آن طریق سعی می کند حکم قضیه را صادر کند. از موضوعات دیگر مطرح در مراحل دادرسی موضوع میزان اجرت المثل است. دادگاه برای اینکه میزان اجرت المثل را تعیین کند موضوع را به کارشناسی ارجاع می دهد، در این حالت، خواهان باید هزینه ی کارشناسی را پرداخت کند تا بر آن اساس کارشناسی صورت بگیرد و مبلغی به عنوان اجرت المثل ایام زوجیت توسط کارشناس مشخص شود. قابل ذکر است، در صورتی که خواهان مبلغ کارشناسی را پرداخت نکند، قرار ابطال دادخواست صادر می شود. 

زمان درخواست اجرت المثل توسط زوجه:

سوالی که مطرح می شود این است که زن چه زمانی می تواند مطالبه ی اجرت المثل کند؟ این سوال بحث بر انگیز و اختلافی است، در جواب به این سوال باید 4 نکته را در نظر داشت :

1. بعضی از دادگاه ها، خانم را فقط در صورتی مستحق گرفتن اجرت المثل می دانند که زوجین از یکدیگر طلاق بگیرند . در نتیجه دریافت اجرت المثل ایام زوجیت منوط به طلاق طرفین است و در زمان زندگی مشترک امکان درخواست چنین مبلغی نیست.
2. اگر مرد فوت کند ، در آن صورت زن می تواند اجرت المثل ایام زوجیت خودش را مانند سایر دین هایی که شوهر بر ذمه دارد مانند مهریه ، از او وصول کند .
3. اگر طلاق به اراده ی مرد صورت بگیرد و در نتیجه ی آن زوج مجبور به پرداخت نصف اموال خود بر اساس شرط تنصیف شود ، باز هم زوجه مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت است و اجرای شرط تنصیف مانعی برای پرداخت اجرت المثل نخواهد بود .
4. بر اساس تبصره ی ماده ی 336 قانون مدنی نظری که اقوی است این می باشد که زن در هر صورت مستحق گرفتن اجرت المثل است و تفاوتی نمی کند که چه زمانی آن را مطالبه کند . بنابراین زن می تواند در هر زمانی که اراده کرد این مبلغ را مطالبه کند که این موضوع می تواند، در زمان طلاق ، در زمان فوت مرد یا حتی در حین زندگی مشترک باشد.

از مجموع مطالب فوق الذکر می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که حتی قبل از طلاق نیز زوجه می تواند برای کار هایی که انجام داده و شرعا به عهده اش نبوده و به دستور شوهر نیز بوده است مطالبه ی اجرت المثل کند. این نظر را مجمع تشخیص مصلحت نظام در تفسیریه ی خود به موجب "قانون تفسیر تبصره 6 و 3 قانون مربوط به اصلاح مقررات طلاق مصوب 1371" تایید می کند .

مدارکی که جهت مطالبه ی اجرت المثل لازم است شامل:

1. اصل سند ازدواج
2. اصل شناسنامه و کارت ملی زن

نحله ی ایام زوجیت :

یکی از مواردی که در کنار اجرت المثل ایام زوجیت مطرح می شود، نحله است. اجرت المثل و نحله ی ایام زوجیت هر دو از حقوق مالی هستند که در قانون برای حمایت از زن پیش بینی شده است. نحله را می توانیم در کنار مهریه ، نفقه و اجرت المثل یکی از مواردی دانست که قانون گذار با در نظر گرفتن آن قصد حمایت از زوجه را داشته است.

نحله از لحاظ لغوی به معنای بخشش می باشد اما در اصطلاح حقوق به مبلغی گفته می شود که زن در صورت وجود شرایط خاص و به صلاحدید دادگاه دریافت می کند. از لحاظ حقوق نحله در زمانی پرداخت می شود که امکان دریافت اجرت المثل وجود نداشت باشد و دادگاه به در خواست زن مبلغی را به عنوان نحله به او پرداخت کند نحله را می توان نوعی حق یا بخشش اجباری دانست که مبلغ آن را دادگاه تعیین می کند و با توجه به سال های زندگی زوجین پرداخت می شود و مبلغی مقطوع نیز می باشد.

پرداخت نحله شرایطی دارد که در زیر به آن ها خواهیم پرداخت :

1. برای تعیین میزان نحله احتیاجی به کارشناسی نیست. مبلغی که تعیین می شود را قاضی بر اساس سال های زندگ مشترک ، نوع کار هایی که خانم در خانه انجاد داده است و وضعیت مالی که مرد دارد تعیین می کند .
2. نحله فقط در صورتی پرداخت می شود که طلاق از سوی مرد باشد. در نتیجه اگر طلاق به درخواست زن یا به صورت توافقی صورت بگیرد مبلغی به عنوان نحله به زن تعلق نمی گیرد.
3. اگر طلاق موجه باشد و به دلیل کوتاهی زوجه از وظایف زناشویی اش صورت گیرد، دیگر زن مستحق نحله نخواهد بود .

شباهت ها و تفاوت های اجرت المثل و نحله:

تفاوت ها: اجرت المثل مبلغی است که برای انجام کارهایی که زن در خانه بدون قصد تبرع انجام داده و شرعا به عهده اش نبوده و همچنین به دستور شوهر بوده است می گویند. در حالی که نحله نوعی بخشش محسوب می شود و ضرور ی نیست که زن در قبال مبلغی که در یافت می کند کاری صورت داده باشد .

شباهت ها : 1) طلاق از سوی مرد باشد و در صورت طلاق توافقی و یا درخواست طلاق از سوی زن اعمال نمی شود . 2) علت طلاق مرد نباید به علت سوء رفتار زن و تخلف او از وظایف زناشویی اش باشد. 3) قبل از وقع طلاق نیز امکان مطالبه ی نحله و یا اجرت المثل است و نیازی نیست که ضرورتا بعد از طلاق باشد .

قانون مدنی از ماده ی  1078 تا ماده ی 1101 از مهریه سخن گفته است. مهریه را به طور خلاصه می توان اینگونه تعریف کرد: به مالی گفته می شود که زوج در زمان وقوع عقد به زوجه می پردازد یا مکلف به پرداخت اش در آینده می شود. آنچه که در عمل وجود دارد این است که خانم در زمان طلاق مهریه را مطالبه می کند اما به محض وقوع عقد خانم این حق را دارد که مهریه را درخواست کند و مسائلی مانند رابطه ی نامشروع و عدم تمکین زن مانع از حق زن در گرفتن مهریه نیست.

اجرت المثل ایام زوجیت

اجرت المثل متشکل از دو کلمه ی "اجرت" به معنای پاداش و "مثل" به معنای نمونه و مشابه است؛ در واقع از نظر لغوی اجرت االمثل یعنی ما به ازای عمل صورت گرفته در مقابل نمونه های مشابه به چه مقدار است . به طور کلی منظور از اجرت المثل مبلغی است که در برابر عمل انجام شده پرداخت می شود. زمانی از اجرت المثل صحبت می کنیم که هیچ قرارداد و توافقی بین طرفین وجود ندارد؛ در صورتی که اگر قراردادی منعقد شود و مبلغی برای اجرت کار در نظر گرفته شود با مفهوم اجرت المسمی روبرو هستیم. یکی از انواع اجرت المثل، اجرت المثلی است که در نتیجه ی ازدواج زن و مرد مطرح می شود. در کنار مهریه، نفقه و ...  اجرت المثل نیز یکی از حقوق زوجه است که تحت شرایط که در ادامه به آن اشاره خواهد شد به او تعلق می گیرد.

اجرت المثل چیست؟

از نظر حقوقی اجرت المثل مبلغی است که باید به زن در نتیجه ی کارهایی که انجام داده است و شرعا به عهده اش نبوده است تلقی شود. برای نمونه زوجه می تواند برای انجام دادن  اعمالی مانند تهیه ی غذا ، نظافت کردن منزل ، خانه داری ، شستن لباس ها و ... از زوج طلب اجرت المثل کند. برای اینکه زن بتواند اجرت المثل ایام زوجیت را از شوهر خود مطالبه کند باید شرایطی وجود داشته باشد ، در صورت تجمیع کلیه ی شروط زیر زوجه می تواند این مبلغ را از زوج طلب کند . این شروط در تبصره ی 336 قانون مدنی آمده است :

1. اعمال صورت گرفته از نظر شرعی بر عهده ی زوجه نباشد. یک سری از اعمالی که زن انجام می دهد از نظر شرعی تکلیف و وظیفه ی او بوده است و در قبال آن اعمال، زوجه مستحق دریافت اجرت المثل نمی باشد. برای مثال حضانت فرزندان و نگهداری از اطفال یا رابطه ی زناشویی با همسر از وظایف شرعی خانم می باشد ولی مواردی مانند خانه داری از وظایف شرعی او نیست..
2. کارهایی که زوجه انجام داده است، عرفا مستحق پرداخت اجرت باشد.
3. مرد باید انجام آن اعمال را از زن خواسته باشد . در نتیجه اگر کار هایی را زن انجام داده باشد به اختیار خود و بدون اینکه از طرف مرد مطالبه شده باشد ، آن اعمال نمی تواند مشمول اجرت المثل شوند. پس آن اعمال صورت گرفته باید با دستور شوهر بوده باشند .
4. زوجه در انجام اعمال خود نباید قصد تبرع داشته باشد. به این معنا که آن زمان که زن آن اعمال را انجام می داده است قصد و نیت دریافت اجرت را نداشته است. بر این اساس این گونه می توان نتیجه گرفت که اگر زن و مرد بعد از سال ها زندگی ، بین شان اختلاف بی افتد و زن بخواهد اجرت المثل سال های گذشته که بدون مشکل با یکدیگر زندگی می کردند را بگیرد ، پذیرفته نیست. بر این اساس آن اعمالی که زن انجام می داده است ، با قصد تبرع محسوب می شوند.

در کنار شروط مرتبط با اجرت المثل بایستی به ارکان دعوی اجرت المثل نیز توجه داشت:

در وهله ی اول : مطرح کردن دعوای طلاق از سوی زوج. یکی از شرایط پرداخت اجرت المثل به زوجه این است که طلاق بر اساس خواست آقا بوده باشد و در نتیجه اگر طلاق به صورت توافقی ، به درخواسته ی زن یا بر اساس سوء رفتار اخلاقی از سوی او بوده باشد ، دادگاه موضوع اجرت المثل را رسیدگی نمی کند و زن مستحق آن مبلغ نخواهد بود. در این شرایط مبلغی به عنوان نحله به خانم پرداخت خواهد شد که در ادامه به احکام مرتبط به نحله اشاره خواهد شد .

در وهله ی دوم : مراحل دادرسی . هنگامی که زن درخواست اجرت المثل می کند مراحل دادرسی به شرح زیر است. سوالی که مطرح می شود این است که از کجا مشخص می شود که برای مثال اعمالی که خانم انجام داده است  به دستور شوهر بوده است یا خیر ؟ دادگاه در این زمینه به تحقیقات محلی و شهادت شنود استناد می کند و از آن طریق سعی می کند حکم قضیه را صادر کند. از موضوعات دیگر مطرح در مراحل دادرسی موضوع میزان اجرت المثل است. دادگاه برای اینکه میزان اجرت المثل را تعیین کند موضوع را به کارشناسی ارجاع می دهد، در این حالت، خواهان باید هزینه ی کارشناسی را پرداخت کند تا بر آن اساس کارشناسی صورت بگیرد و مبلغی به عنوان اجرت المثل ایام زوجیت توسط کارشناس مشخص شود. قابل ذکر است، در صورتی که خواهان مبلغ کارشناسی را پرداخت نکند، قرار ابطال دادخواست صادر می شود. 

زمان درخواست اجرت المثل توسط زوجه:

سوالی که مطرح می شود این است که زن چه زمانی می تواند مطالبه ی اجرت المثل کند؟ این سوال بحث بر انگیز و اختلافی است، در جواب به این سوال باید 4 نکته را در نظر داشت :

1. بعضی از دادگاه ها، خانم را فقط در صورتی مستحق گرفتن اجرت المثل می دانند که زوجین از یکدیگر طلاق بگیرند . در نتیجه دریافت اجرت المثل ایام زوجیت منوط به طلاق طرفین است و در زمان زندگی مشترک امکان درخواست چنین مبلغی نیست.
2. اگر مرد فوت کند ، در آن صورت زن می تواند اجرت المثل ایام زوجیت خودش را مانند سایر دین هایی که شوهر بر ذمه دارد مانند مهریه ، از او وصول کند .
3. اگر طلاق به اراده ی مرد صورت بگیرد و در نتیجه ی آن زوج مجبور به پرداخت نصف اموال خود بر اساس شرط تنصیف شود ، باز هم زوجه مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت است و اجرای شرط تنصیف مانعی برای پرداخت اجرت المثل نخواهد بود .
4. بر اساس تبصره ی ماده ی 336 قانون مدنی نظری که اقوی است این می باشد که زن در هر صورت مستحق گرفتن اجرت المثل است و تفاوتی نمی کند که چه زمانی آن را مطالبه کند . بنابراین زن می تواند در هر زمانی که اراده کرد این مبلغ را مطالبه کند که این موضوع می تواند، در زمان طلاق ، در زمان فوت مرد یا حتی در حین زندگی مشترک باشد.

از مجموع مطالب فوق الذکر می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که حتی قبل از طلاق نیز زوجه می تواند برای کار هایی که انجام داده و شرعا به عهده اش نبوده و به دستور شوهر نیز بوده است مطالبه ی اجرت المثل کند. این نظر را مجمع تشخیص مصلحت نظام در تفسیریه ی خود به موجب "قانون تفسیر تبصره 6 و 3 قانون مربوط به اصلاح مقررات طلاق مصوب 1371" تایید می کند .

مدارکی که جهت مطالبه ی اجرت المثل لازم است شامل:

1. اصل سند ازدواج
2. اصل شناسنامه و کارت ملی زن

نحله ی ایام زوجیت :

یکی از مواردی که در کنار اجرت المثل ایام زوجیت مطرح می شود، نحله است. اجرت المثل و نحله ی ایام زوجیت هر دو از حقوق مالی هستند که در قانون برای حمایت از زن پیش بینی شده است. نحله را می توانیم در کنار مهریه ، نفقه و اجرت المثل یکی از مواردی دانست که قانون گذار با در نظر گرفتن آن قصد حمایت از زوجه را داشته است.

نحله از لحاظ لغوی به معنای بخشش می باشد اما در اصطلاح حقوق به مبلغی گفته می شود که زن در صورت وجود شرایط خاص و به صلاحدید دادگاه دریافت می کند. از لحاظ حقوق نحله در زمانی پرداخت می شود که امکان دریافت اجرت المثل وجود نداشت باشد و دادگاه به در خواست زن مبلغی را به عنوان نحله به او پرداخت کند نحله را می توان نوعی حق یا بخشش اجباری دانست که مبلغ آن را دادگاه تعیین می کند و با توجه به سال های زندگی زوجین پرداخت می شود و مبلغی مقطوع نیز می باشد.

پرداخت نحله شرایطی دارد که در زیر به آن ها خواهیم پرداخت :

1. برای تعیین میزان نحله احتیاجی به کارشناسی نیست. مبلغی که تعیین می شود را قاضی بر اساس سال های زندگ مشترک ، نوع کار هایی که خانم در خانه انجاد داده است و وضعیت مالی که مرد دارد تعیین می کند .
2. نحله فقط در صورتی پرداخت می شود که طلاق از سوی مرد باشد. در نتیجه اگر طلاق به درخواست زن یا به صورت توافقی صورت بگیرد مبلغی به عنوان نحله به زن تعلق نمی گیرد.
3. اگر طلاق موجه باشد و به دلیل کوتاهی زوجه از وظایف زناشویی اش صورت گیرد، دیگر زن مستحق نحله نخواهد بود .

شباهت ها و تفاوت های اجرت المثل و نحله:

تفاوت ها: اجرت المثل مبلغی است که برای انجام کارهایی که زن در خانه بدون قصد تبرع انجام داده و شرعا به عهده اش نبوده و همچنین به دستور شوهر بوده است می گویند. در حالی که نحله نوعی بخشش محسوب می شود و ضرور ی نیست که زن در قبال مبلغی که در یافت می کند کاری صورت داده باشد .

شباهت ها : 1) طلاق از سوی مرد باشد و در صورت طلاق توافقی و یا درخواست طلاق از سوی زن اعمال نمی شود . 2) علت طلاق مرد نباید به علت سوء رفتار زن و تخلف او از وظایف زناشویی اش باشد. 3) قبل از وقع طلاق نیز امکان مطالبه ی نحله و یا اجرت المثل است و نیازی نیست که ضرورتا بعد از طلاق باشد .

قانون مدنی از ماده ی  1078 تا ماده ی 1101 از مهریه سخن گفته است. مهریه را به طور خلاصه می توان اینگونه تعریف کرد: به مالی گفته می شود که زوج در زمان وقوع عقد به زوجه می پردازد یا مکلف به پرداخت اش در آینده می شود. آنچه که در عمل وجود دارد این است که خانم در زمان طلاق مهریه را مطالبه می کند اما به محض وقوع عقد خانم این حق را دارد که مهریه را درخواست کند و مسائلی مانند رابطه ی نامشروع و عدم تمکین زن مانع از حق زن در گرفتن مهریه نیست.