یکی از دلایل اثبات دعوا سوگند یا قسم می باشد که در قوانین حقوقی و کیفری مانند قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری به آن اشاره شده است که به بررسی احکام و مقررات آن میپردازیم.

انواع سوگند قضایی عبارت است از :

-سوگند بتی یا سوگند قاطع دعوی :

به سوگندی گفته می شود که ادعا کننده برای اثبات ادعای خود هیچگونه دلیلی ندارد و توان اثبات ادعا را نداشته باشد و به همین جهت از شخص مقابل دعوی تقاضای اتیان سوگند می کند که در چنین حالتی سوگند شخص مدعی علیه بتی و قاطع دعوی تلقی می گردد.

-سوگند تکمیلی و سوگند استظهاری :

به سوگندی گفته می شود که ادعا کننده جهت تکمیل دلایل ناقص خود ادا کرده و اصولا به آن ترتیب اثر داده می شود.

تفاوت سوگند بتی و تکمیلی :

در سوگند تکمیلی اگرچه ادعا کننده دلیلی ارائه کرده است لیکن این دلیل توان اثباتی ادعا را به تنهایی نداشته و به ادای سوگند تکمیلی می پردازد در صورتی که در سوگند بتی ادعا کننده اصلا  هیچ دلیلی ابراز ننموده است .

دیگر تفاوت آن ها در این است که ادای سوگند استظهاری در جایی پیش بینی شده است که در دادگاه صرفا دعوا علیه شخص متوفی طرح شده باشد.

شرایط سوگند بتی :

با توجه به قوانین موجود مانند قانون آیین دادرسی مدنی می توان از مهم ترین شرایط سوگند بتی به موارد ذیل اشاره داشت :

اول اینکه همانطور که قبلا هم عرض کردم خدمتتون برای اتیان سوگند بتی ادعای مطروح می بایست بدون دلیل باشد بنابراین هر موقع ادعایی از سوی مدعی بدون دلیل باشد و طرف مقابل منکر این قضیه باشد نوبت به اتیان سوگند بتی می رسد. لذا از شرایط سوگند بتی این است که اولا ادعایی موجود باشد ثانیا دلیلی برای اثبات آن ادعا به دادگاه ابراز نشده باشد که در این حالت مدعی می تواند صدور حکم دعوای خود را که مدعی علیه منکر شده است منوط به ادای سوگند بتی طرف مقابل دعوی نماید.

هر موقع در اثبات ادعایی دلیل و بینه ای ابراز شده باشد ، مدعی علیه نخواهد توانست برای رد ادعای مذکور درخواست صدور قرار سوگند بتی کند.

از دیگر شرایط سوگند بتی آن است که ادای سوگند بتی در دادگاه مستلزم درخواست ادعا کننده است ( شخصی که برای ادعای خود دلیلی ابراز ننموده است) و البته توفیری در خواهان یا خوانده بودن شخص مدعی ندارد .

قرار اتیان سوگند بتی :

با عنایت به موارد فوق الذکر استنباط می شود بعد از اینکه شخص مدعی درخواست اتیان سوگند را در محکمه مطرح کند ، دادرس شرایط اتیان سوگند را بررسی خواهد کرد و در حالتی که شرایط را محرز دانست قرار اتیان سوگند بتی را صادر می کند.

ضمنا لازم به ذکر است که قرار مذکور نوعی از قرارهای اعدادی محسوب می شود و تابع و مقررات مربوط  به قرارهای اعدادی است و با اصدار این قرار مشخص خواهد شد که پیروزی یا شکست مدعی در اثبات ادعایش به سوگند بتی بستگی دارد.

در قرار اتیان سوگند بتی شخصی که باید سوگند یاد کند و موضوع سوگند بتی باید مشخص باشدعلاوه بر آن موضوع ادعا و سوگند می بایست مرتبط با یکدیگر باشندو در اثبات ادعا تاثیرگذار باشد .

نمونه کاربردی قرار اتیان سوگند بتی :

در خصوص دعوای ............. به طرفیت ................. ، با عنایت به اینکه خواهان دعوا دلیل  کافی برای اثبات ادعای خود ندشته است و درخواست ادای سوگند از خوانده دعوا آقا / خانم ............... نموده است و اثبات این ادعا منوط به سوگند می باشد ، لذا دادگاه به استناد ماده 270 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی ، قرار اتیان سوگند صادر و اعلام می دارد . مقرر است دفتر وقت دیگری را تعیین و طرفین جهت اجرای قرار دعوت شده و موضوع جلسه در اخطاریه قید گردد .

رئیس / دادرس شعبه .............. دادگاه عمومی ................