قطعا تاکنون بارها با مفهوم مالکیت فکری برخود داشته اید، وقتی که در حال دانلود یک فیلم یا یک قطعه موسیقی هستید، و یا وقتی که از یک جزوه کپی تهیه میکنید، و یا حتی زانی که بک نسخه از یک بازی یا نرم افزار را خریداری میکنید همگی مواردی است که به نوعی با این مفهوم در ارتباط است. اما منظور از حقوق مالکیت فکری چیست؟؟ در ادامه به بیان و توضیح این مفهوم میپردازیم

حقوق مالکیت فکری عبارت است از مجموعه‌ای از حقوق انحصاری و غالباً موقتی که به پدیدآورنده یا صاحب یک محصول فکری اعطا می‌شود.
به‌عنوان مثال: یک مخترع می‌تواند به مدت بیست سال از حق اختراع خویش شخصا استفاده نماید یا در قبال واگذاری آن به دیگران مبلغی پول دریافت کند.
 صاحب حق اختراع می‌تواند دیگران را از استفاده غیرمجاز منع کند.
 مهم‌ترین تفاوت مالکیت فکری با مالکیت سنتی در غیرمادی بودن موضوع مالکیت فکری است.
 به‌همین دلیل موضوع مالکیت فکری اصولاً در اثر حوادث طبیعی نظیر سیل زلزله آتش‌سوزی و مواردی از این‌دست از بین نمی‌رود ولی به‌راحتی قابل سرقت تکثیر کپی‌برداری است.
از دیگر ویژگی‌های اموال فکری این است که تولید اولیه آن‌ها دشوار و پرهزینه است ولی برعکس تکثیر و کپی کردن آن آسان و کم‌هزینه

 مثلاً نگارش یک کتاب ممکن است سال‌ها زمان ببرد اما تکثیر کتاب در کمتر از چند ساعت انجام‌پذیر است.
 مالکیت فکری در کل به دو دسته تقسیم می‌شود:
اول مالکیت ادبی و هنری از قبیل تالیف کتاب موسیقی نرم‌افزارهای رایانه‌ای و
 دوم مالکیت صنعتی مانند اختراع طرح صنعتی نام و علامت تجاری و مواردی از این‌دست.
در حوزه مالکیت ادبی ایران به هیچ کنوانسیون بین‌المللی نپذیرفت نپیوسته و به‌همین دلیل عملاً ایران از آثار خارجی که برای اولین‌بار در خارج از ایران منتشر شده‌اند حمایت نمی‌کند.
 این آثار مانند کتاب فیلم یا نرم‌افزار است که به‌راحتی و بدون هیچ ممنوعیت و منع قانونی در ایران کپی می‌شوند.
 اما آثار داخلی یعنی آثاری که اولین‌بار در ایران منتشر شده‌اند تحت حمایت قوانین ایران وجود دارند و ناقض این حقوق،تحت هر شرایطی مجرم شناخته می‌شود.
قوانینی که در این زمینه تاکنون در ایران تصویب شده اند به شرح زیر است:
قانون حمایت حقوق مؤلفان مصنفان و هنرمندان مصوب سال ۱۳۴۸
 قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب سال ۱۳۵۲
 قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۷۹
 مالکیت فکری دارای دو جنبه است :
۱_جنبه مادی: یعنی آن جنبه از مالکیت فکری که برای صاحب آن اثر ارزش مالی دارد و می‌تواند کسب درآمد کند.
۲_جنبه معنوی: یعنی آن جنبه از مالکیت که برای پدیدآورنده اثر فکری مستقیماً ارزش مالی ایجاد نمی‌کند بلکه جزو رزومه و سابقه علمی شخص می‌شود و فرد به آن به نوعی افتخار می‌کند.
 برای مقایسه ویژگی‌های جنبه مادی با جنبه معنوی باید به نکات زیر اشاره کرد:
الف؛ جنب مادی قابل تقویم به پول ولی جنبه معنوی قابلیت ارزیابی مالی و ارزش‌گذاری به پول رو ندارد.
 درواقع به‌صرف داشتن جنبه معنوی نمی‌توان به‌طور مستقیم برای فرد ره‌آورد مالی داشته باشد.
ب؛جنبه مادی قابل انتقال است یعنی مخترع  حق انتقال اختراعش را دارد و میتواند آنرا واگذار کند. لذا صاحب حق اختراع قابل‌تغییر است،
 ولی جنبه معنوی رو نمی‌توان واگذار کرد.
 یعنی مخترع نمی‌تواند وصف مخترع بودن خودش را به دیگری منتقل کند.
 به‌همین دلیل است که وفق بند و ماده ۵ قانون ثبت اختراعات هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی‌بر این‌که نام شخص دیگری به‌عنوان مخترع قید گردد فاقد اثر قانونی است.
 ج؛ جنبه مادی قابل توقیف است و طلبکار می‌تواند جنبه مادی اختراع یک کتاب را توقیف کند.
 اما جنبه معنوی قابلیت توقیف ندارد.
د: تفاوت بعدی این است که صاحب حقوق مادی و مالکیت فکری می‌تونه شخص حقیقی یا حقوقی باشد درحالی‌که جنبه معنوی صرفاً به انسان یعنی شخص حقیقی تعلق دارد.
ذ؛ تفاوت بعدی این است که جنبه مادی اصولاً موقت اما جنبه معنوی مدت زمانی معینی ندارد.
ر؛ تفاوت بعدی اینه که حمایت از جنبه مادی مالکیت فکری مشروط و مقید به رعایت شرایطی از سوی پدیدآورنده است یعنی شرایط خاصی برای آن وجود دارد درحالی‌که برای مال جنبه معنوی مالکیت فکری اصولاً شرط خاصی وجود ندارد و محدود به زمان و مکان خاصی نیست.
در این مقاله مختصرا به مفهوم مالکیت فکری پرداختیم و انید است که توانسته باشیم با این  مفهوم حقوقی شمارا آشنا کنیم.