مقاله پیش رو درمورد قانون و نحوه استرداد جهیزیه وشرایط آن می باشد که در این مقاله سعی داریم به تفصیل شرایط و نحوه استرداد آن را بیان کنیم.

طبق قانون کشور ما ایران وطبق شرع مقدس،زن تکلیفی به آوردن جهیزیه ندارد و تهیه ملزومات زندگی مشترک طبق ماده ۱۱۰۷قانون مدنی،از وظایف مرد محسوب می شود،اما به این دلیل که این مسئله امری شایع در کشورمان است و تبدیل به عرف شده لذا ناگزیریم به تحلیل حقوقی این بحث بپردازیم.

●استرداد جهیزیه معمولا زمانی انجام میشود که زوجین دیگر تمایلی به ادامه زندگی مشترک با یکدیگر نداشته باشند.شروع این پروسه با تقدیم دادخواست ازجانب زوجه به دادگاه یا شورای حل اختلاف آغاز می شود.

جهیزیه در منزل زوج امانت بوده وبه هیچ وجه زوج مالک آن شناخته نمی شود،فقط میتواند ازمنافع آن منتفع شود،بنابراین درصورت اتلاف یا هرگونه خسارت عمدی در صورتی که زوجین درشرف جدایی باشند و زوجه خواهان استرداد جهیزیه خود باشد،می تواند مثل یاقیمت وسیله هایی را که زوج عمدا اتلاف یا تخریب کرده از وی بگیرد.

●مدارک مورد نیاز برای ارائه به دادگاه:از جمله مدارکی که باید ضمیمه دادخواست استرداد جهیزیه شود،سیاهه جهیزیه است که قبلا تهیه گردیده و به امضای داماد و دو نفر شاهد(ترجیحا طرف داماد) رسیده باشد،که البته بعدا هم می توان این سیاهه را تهیه نمودو اختصاص به زمان شروع زندگی مشترک ندارد.طبق لیست سیاهه زوج ملزم به رد آن ها است،البته وسیله هایی که در ایام زوجیت استفاده شده ودراثر استهلاک یا هر دلیل دیگری از بین رفته باشند،قابل استرداد نیست و زوجه نمی تواند نسبت به آن ها ادعایی داشته باشد.طلاهایی که در لیست سیاهه ذکر شده و به عروس خانم داده می شود در تصرف خانم بوده و مقوله ای خارج از جهیزیه می باشد.در بسیاری از موارد هم دیده شده که لیست سیاهه ای بین زوجین ردو بدل نشده وزوجه مدرکی برای اثبات ادعای خود ندارد اما جای نگرانی نیست،چون موارد دیگری نیز برای اثبات وجود دارد.در اینجا لازم به ذکر است گفته شود که اگر سیاهه جهیزیه در دفتر ثبت اسناد نوشته و امضا شود اعتبار سند رسمی را به خود می گیرد و قابل پیگیری است و ادعای انکار آن مسموع نیست.

یکی دیگر از این موارد ارائه فاکتور خرید می باشد،با ارائه فاکتور خرید وضمیمه آن به دادخواست می توان ادعای خود را مبنی بر مالک جهیزیه بودن اثبات نمود.در صورت نبود فاکتور وسایل ،رسید دستگاه پوز نیز از اعتبار لازم برخوردار است.با این وجود مواردی هم مشاهده شده که نه سیاهه و نه فاکتور های خرید نه رسید دستگا ه پوز موجود نبوده یا به هر دلیل از بین رفته یا مفقود شده اند،اما باز هم جای نگرانی نیست چون می توان با حضور شاهد این ادعا را اثبات کرد.

●در بعضی مناطق رسم بر این است که چند قلم از وسیله های جهیزیه را زوج تهیه کند و در سیاهه نیز طبق عرف و رسوم بنام عروس خانم نوشته شده و داماد وشاهدان پای آن را امضاء می نمایند.اما این بدین معنا نیست که این مقدار جهیزیه هم متعلق به زوجه باشد،بلکه در صورت نیاز زوج نیز می تواند با ارائه فاکتور یا احضار کردن شاهدان خودبه دادگاه،اقلامی را که خود خریده بود را از زوجه استرداد نماید.انجام این پروسه از زمان تقدیم دادخواست تا زمان استرداد زمان زیادی طول نمی کشد نهایتا یک الی دوماه و در نهایت سه ماه طول می کشد.

●موردی که زوج خواهان تحویل جهیزیه است:

گاهی شرایط برعکس بوده و زوج خواهان تحویل جهیزیه به زوجه است،اما زوجه از تحویل گرفتن جهیزیه خودداری می کند ،در این صورت زوج می تواند باحکم دادگاه جهیزیه را به امینی بسپارد.

گاهی نیز از زمان اختلاف تا طلاق پروسه طولانی می شود،و زوجه خوف اتلاف جهیزیه خود را دارد که در این صورت می تواند درخواست تامین خواسته از دادگاه نماید.البته در صورت فروش جهیزیه یا مفقود کردن یا تخریب و اتلاف جهیزیه توسط زوج، می توان وی را بستگی به شرایط ،علاوه بر رد عین یا قیمت مال، به یکی از عناوین سرقت،خیانت در امانت،تخریب،اتلاف و...تعقیب کیفری هم نمود. لازم به ذکر است چون زوجه مالک جهیزیه محسوب می شود،لذا می تواند حتی بدون حکم دادگاه در صورتی که سیاهه یا فاکتورها موجود باشند هر زمان که خواست جهیزیه را از منزل شوهر خارج کند،ولی بهتر است این کار در حضور چند نفر شاهد( دو شاهد مرد یا چهار زن و یا حضور مامور نیروی انتظامی) انجام شود،که تهمتی از جهت بردن وسیله های اضافی که شوهر مالک آن هاست را نداشته باشد.زوجه فقط می تواند وسیله هایی را ببرد که مالک آن ها است،لذا نمیتواند وسیله های دیگری را که زوج در طول زندگی مشترک خریده یا وسیله هایی راکه درصورت استهلاک جهیزیه جاگزین جهیزیه شده اند را با خود ببرد،یعنی فقط نسبت به آن چه از عین جهیزیه موجود باشد را مالک است و نسبت به بقیه حقی ندارد.هزینه حمل وبسته بندی نیز به عهده خود زوجه می باشد.

  *بهره گرفتن از یک وکیل میتواند انجام این پروسه را سریع تر نماید.در پایان لازم است گفته شود که جهیزیه از دعاوی مالی محسوب شده بنابراین درصورت فوت زوجه، وراث به نسبت سهم الارث خود از جهیزیه ارث می برند.

ژیلا تدینی_مشاوره حقوقی موسسه وکیل تلفنی_کد مشاوره ۴۴۱۱۶