مقدمه مقاله داوری

رشد و توسعهداوری تجاری بینالمللیمدیون اصل حاکمیت ارادۀطرفین اختلاف و داوران متخصص و باتجربه است. طرفین اختلاف بیشترین کنترل را بر فرایندداوری داشته و ترتیباترسیدگی را مشخص میکنندولی نقش و جایگاه داور را در تعیین و اعمال قواعد و آیین رسیدگی نباید نادیده گرفتموافقت نامهداوری اغلبراجع به آیین رسیدگی و حقوق و تعهدات متقابل طرفین اختلاف و داور به اجمال سخن میگوید. بهترین زمان ممکن برای تعیین حقوق و تعهدات طرفین اختلاف و داور و ترتیبات رسیدگیزمانیاست که داور با بررسی موضوع داوری راجع به خواستهها و انتظارات طرفین اختلاف و حقوق و تعهدات خود مذاکره میکند. نتیجهمذاکرات طرفین اختلاف و داور میتواند درقالب یک قرارداد ترسیم گردد. قرارداد داور داوری را از انحصار طرفین اختلاف بیرون میآورد و نقش داور را در عرصهداوری پررنگ میکند. این قرارداد موجب می شود که داوردر تمام موارد تابعارادۀطرفین نباشد و در انجامتعهد داوری از دانش و تجربیات خود نیز بهره گیردوازعقایدونظرات حقوقی خود دفاع کند.درتعریفقراردادداورگفتهشدهاست شایدبشودتوافقبینداوروطرفهایاختلافراقراردادداورنامیدتعریفمذکورتنهابهطرفینقراردادداورتوجهمیکندامامفادقراردادمذکوررا تبییننمیکند توافقمستقلبینداوروطرفینموافقتنامهداوریکهبراساسآنداورتعهدانجاموظایفمشخصیرا دربرابرطرفیناختلافدرقبالاجرتمشخص ومصونیتبرعهدهمیگیرد .تعریفمذکورازاینجهتکهدربرگیرندۀمفادقراردادداوروطرفینآنمیباشد،نسبتبهتعریفقبلیکامل تراست دراینتعریفحقوقوتعهداتمتقابل طرفینمشخصشدهاستاینمقاله با هدفتبیینقراردادداورابتدا مبنا و ماهیت این قرارداد را تجزیه و تحلیل میکندو سپس انواع قرارداد داور را به بحث گذاشته و تفاوت آن را با دیگر قراردادهای مشابه بررسی خواهد کرد.

۱.مبنایقراردادداوروماهیتآن

مهمترینبرتری داورینسبتبهدادرسیدولتی،انعطافپذیریآناست دربرابرقالبخشکوغیرقابل انعطافدادرسیدولتیداوریبهطرفیناجازه میدهدکهنیازهاوخواستههایخودرا برآوردهکنندوقالبیرا بسازندکههرگونهاختلافآنانباتوجهبهمعیارهاوشیوههایمعینشدهدرآنچهارچوبحل وفصلشود درراستایاصلحاکمیتارادۀطرفینبرروندداوری،طرفیناختلافآزادندبههمراهوباهماهنگیداورنحوۀرسیدگیداوری،قانونحاکمبرماهیتدعویوسایرمفادموافقتنامهداوریرا مشخصکنند ایناصل همدرقوانینداوریوهمدرقواعدراجعبهداوریمقبولیتی عام یافته است بر این اساسپرسشایناستکهآیادرتنظیموتعیینمفادقراردادداورصرفارادۀطرفینآن،یعنیطرفیناختلافازیکسو وداورازسویدیگرمی تواندمبناباشد؟ یااینکهاساسقراردادداورمبتنیبرقانوناست؟پاسخبهاینپرسشهاموضوع بررسیگفتار بعدی است

مبنایقراردادداور

قراردادداوربهمنظورتعیینحقوقوتعهداتطرفیناختلافوداورمنعقدمیشود خاستگاهاصلیاینقراردادارادۀطرفیناست؛اماهمواره بینارادۀآزادافرادوقانونکشمکشوجودداشتهاستدرقراردادداورنیزاینتنازع وجوددارد

۱-۱-۱.حاکمیتارادۀطرفین

داورانباتوجهبهنقشقضاوتیخودمدیریتجریانرسیدگیداوریرا برعهدهدارندوبعدازرسیدگیهمانندقضاتباعمل قضاوتیخود،اختلافطرفینرا حل وفصل میکنند. بر این بنیاد در مدیریت جریان داوری و تعیینآیینرسیدگینمیتواننقشمؤثرآنانرا نادیدهانگاشت بنابراین،ارادۀصرفطرفیناختلافنمیتواند تعیینکنندۀمسیردادرسیداور باشد .داورحقبررسیمفادموافقت نامهداوریرا دارد .اصلحاکمیتارادهدرقبولامرداوریاورامجازمیکندتا درمواردیکهتوانانجامداوریرا نداردآنرا نپذیرد مثالروشنآندرتعیینمدتداوریاستچنانچهطرفیناختلافازقبلمدتداوریرامشخصکردهباشندوداوربعدازبررسیموافقتنامهداوریوخواستهطرفینمدتتعیینیراکافینداندوطرفیناختلافنیزبهمدتبیشتررضایتندهند،داورازپذیرشامرداوریخودداریخواهدکرد لذابایدبراینعقیدهبودکهانجامداوریبدونرضایتداورممکننیستوبهناچارانعقادقرارداددیگری ضرورتدارد اینقراردادتحت عنوانقراردادداورمبتنیبرارادۀطرفیناختلافازیکسو وارادۀداوریاداورانازسویدیگرخواهدبود بنابراینتردیدینیستکهدرتعیینمبنایاینقراردادنقشاساسیرا بایدبهارادۀطرفیناینقراردادداد ماده8۱۴قانونآییندادرسیایتالیادرتعیینکیفیتتعهدوحقوقطرفیناختلافوداور،نرا مبتنیبریکقراردادمیداندکهبینآنانمنعقدمیگرددوارادۀطرفینرا حاکمبرموضوعتوافقآنانمیداند   در حقوق داوری ایران اولین بار یکی از نویسندگان عرصهداوری در مقالهخود از قرارداد داور یاد کردهاست این قالب قراردادی تحت عنوان قرارداد داور در قانون آیین دادرسی مدنی سابق آلمان مورد تأییدقرار گرفته است. ماده ۱۰33 قانون یادشده از قراردادی ناممیبرد کهبین طرفین اختلاف و داور منعقدمیشد

 ماده7۵9قانون یادشده به مفاد این قرارداد تصریح میکند که غیر از موضوع منازعه میتواند شرایط

دیگری را که مخالف قانون نباشددربرداشته باشد.

مادۀ۴6۵و ۴68قانون آیین دادرسی مدنی ایران نیز دلالت بر قرارداد داور دارد چراکه از قراردادی نام میبرد که فیمابینطرفین اختلاف و داور منعقد میشودو طرفین اختلاف با داور درخصوصموضوع اختلاف، قبولی داور، شرایط داوری و مدت داوری توافق میکنند.دردعوی ولت اینفورمیشنساینس علیه برد آوتراستی رأی دادهشدکهنقشدادگاهدربررسیاعتراضبهرأی داوریافرصبایداینباشدکهایناطمینانحاصلشودکهمفادتوافقخصوصیراجعبهداوری  ما اجرا شدهاست بهبیاندیگر،حاکمیتارادۀطرفینرا مبنایقراردادطرفیناختلافوداورمیداند بهاینترتیبمیبینیمکهنقشارادهدرتشکیل قراردادداوروتعیینمفادآنچشمگیراست .دادگاهها نیزبهاینتوافقاهمیتدادهوآنرا بهرسمیتمیشناسند؛بهویژه درهنگامبازبینیرأی داوری،اساسرا توافقطرفیناختلافوداوریاهمانقراردادداورمیدانند

۱-۱-2.حاکمیتقانون

دربیشترنظامهایحقوقی، بسیاریازقراردادهاازحیثساختاروجایگاهمبتنیبرقانونهستند پرسشاصلیدراینبحثایناستکهآیاقراردادداورمبتنیبرقانوناست؟متاسفانهجزدر مادۀ ۱۰33قانونآییندادرسیسابقآلماندرقوانینداوریهیچکشوریاز قراردادداورنامیبردهنشدهاست.حتیدرقواعدداوریسازمان هایداورینامیازاینقراردادنیست حالپرسشایناستسهمقانوندرتعیینمفادقراردادداورچیست؟حاکمیتاشخاصنسبتبهحقوقخصوصیشانتاجاییاستکهباقانونحاکمونظمعمومیمخالفتنداشتهباشد قوانینداوریدربحثراجعبهشناساییواجرایرأی داوریمقررنمودنددرصورتیکهرأی داوریبانظمعمومیمخالفتداشتهباشدیاباقوانینراجعبهحاکمیتسرزمینیمنافاتداشتهباشدقابل شناساییواجرانخواهدبود .لذامیتوانبراینعقیدهبودکهنقشقانوندرتحدیدارادۀطرفیناینقراردادبیتأثیرنیست.

ماده۵کنوانسیوننیویورکنیزرأی یروادمخالفنظمعمومیرا قابل شناساییبرایاجرانمیداند.

ماده۱۰6۱قانونآییندادرسیمدنیآلماناجراوشناساییرأیداوریرامطابقمقرراتکنوانسیوننیویورکمیداندبنابراین،بایداذعان کردکهتشکیل قراردادداوربرمبنایقانوننیستولیممکناستاضعبمفادقراردادداوررسیدگیداوریرا بهکیفیتیترسیمکندکهمنتهیبه صدور رأ ییشودکهبهعلتمخالفت داشتنباقوانینامری یا منافاتآنبانظمعمومیقابل شناساییواجرانباشد .لذامیتوانگفتقراردادداورتاآن جایی کهباقواعدآمرهونظمعمومیمخالفتنداشتهباشد،الزامآوروداراینفوذحقوقیاست.