#عفو یا اعدام #

فلسفه و راز قوانین جزایی اسلام و قصاص همان گونه که گفته شده برای جلوگیری از توسعه فساد و جنایت و جرائم و تأمین عدالت اجتماعی ،قوانین و کیفر هایی در اسلام تعیین شده است که آنرا «قصاص ،حدود و.....می‌نامند .

که شرایط قصاص و مراتب آن را بررسی خواهیم کرد :

#جنایت

جنایت در اصطلاح فقهی ،به ارتکاب کار هایی که در شرع حرام شمرده شده است .خواه آن فعل و کار ،بر نفس و جان آدمی وارد شود یا به مال و غیر آن .

لیکن معمولا به جنایات وارده بر بدن و نفس ،قتل و ضرب ،اطلاق می گردد.

#مراتب مجازات ها #

مجازات به مناسبت جنایات فرق میکند و در واقع تناسب ویژه ای با نوع جنایت و جرم دارد .

مثلا برای جنایات بدنی همانند قتل و ضرب و جرح و ....مجازات های بدنی زیر در نظر گرفته شده است .

الف)قتل و اعدام

ب  )قطع عضو

ج  )سنگسار کردن

د  )تازیانه (حدو تعزیر )

_برخی از مجازات‌های اخیر برای موارد تجاوز ناموسی و تجاوز مالی و شرابخواری و.....نیز در نظر گرفته شده است .

_برای جرم های دیگر هم ،مجازات های دیگری از قبیل حبسو زندان و تبعید (پس از اثبات جرم )در نظر گرفته شده است .

_مجازات های نقدی و جریمه (دیه)

_توبیخ قاضی ...

_مجازات سلب حقوق از قبیل سلب حق شهادت و محرومیت از گواه شدن در همه امور ،برای کسانی که تهمت ناروا ،به بی‌گناهی زده اند.

#معنای قصاص#

قصاص از قص یعنی پیگیری ،دنبال چیزی را گرفتن اشتقاق یافته استو در قوانین فقه اسلامی به پیگیری و تعقیب خون و جنایت مطرح است ،قصاص گفته می شود زیرا معمولا قاتل و جانی خود را پنهان میکرد و از طرف اولیای مقتول هم مورد تعقیب قرار می‌گرفت .

در قصاص چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد :

۱_در اسلام هر قاتلی کشته نمی شودو

هر نوع قتلی ،قصاص ندارد .بلکه قتل و قاتلی مستوجب قصاص و محکوم  به اعدام می گردد، که با شرایط ویژه در فقه اسلام تطبیق کند .

۲_قصاصذو اعدام تنها راه و آخرین حکم برای قاتل نیست بلکه اسلام آخرین چاره جوئی ها را برای جلوگیری از کشتن و اعدام کرده است و قرآن و احادیث تصریح میکند که صاحب خون برای احقاق حق مقتول بی گناه ،یکی از دو راه را دارد ؛

قصاص یا عفو

عفو هم بر دو قسم است ؛

بخشیدن قاتل با گرفتن دیه و خونبها یا عفو بدون دیه و بخشیدن خونبها .

۳_بار ها اتفاق افتاده مسلمانان از عفو استفاده کرده اند و قاتل را از مرگ نجات داده اند و تا آنجا که ممکن بود و زیانی به امنیت جامعه نمی‌زد با رضایت ولی دم ،قاتل و جانی ،بخشیده شده است .

#شرایط قصاص #

قاتلی که  قصاص می شود باید حتما بالغ و عاقل باشد و با اختیار و اراده خود اقدام به کشتن انسانی بی گناه کرده باشد و کسی در قتل با او همکاری و شرکت نداشته باشد و این قتل به وسیله اقرار و شهادت گواهان عادل در نزد حاکم شرع اثبات شود .

پس اگر فاقد هر یک از این شروط شد ،مجازات قصاصو اعدام اجراءنمی شود و نحوه پرداخت دیه هم فرق دارد .

_«چه نوع قتلی موجب قصاص می شود ؟

هر نوع قتلی در اسلام موجب قصاص نمی گردد بلکه دارای شرایط خاصی هست .به همین دلیل در موجبات قصاص گفته گفته اند؛

(ازهاق النفس المحترمة اامعصومةعمد امع سایر الشرایط )

«یعنی کشتن انسان بی گناهی که خونش محترم و مصون است به عمد ...

جنایات چند دسته اند:

۱_قتل عمدی

۲_شبه عمدی

۳_خطای محض

قتل عمد در واقع به سه حالت تحقق پیدا میکند :

انسان ،نخست قصد قتل شخص معینی را داشته باشد و با آلت یا وسیله ای که معمولا کشنده است ،مثل شمشیر و تیرو گلوله،یا چوب و سنگی که نوعا کشنده است.

۲_آنکه قصد قتل را داشته باشد ولی آلت و وسیله قتل ،نوعا کشنده نباشد و در عین حال با آن طرف را بکشد .مثل اینکه با چوبی که معمولا کشنده نباشد به قصد کشت به طرف بزند و اتفاقی فرد را به قتل برساند  طبق نظر فقها قتل عمد محسوب میگردد.

اما اگر بدون قصد قتل باشد و تنها به قصد تادیب بزند و آلت زدن هم کشنده نباشد ،قتل عمد نیست بلکه شبه عمد است .

۳_و اگر قصد قتل کسی را ندارد ولی آلت کشنده است مثل اینکه با شمشیر یا چاقو ،به قصد تفریح و شوخی ،یا به خیال اینکه فقط زخمی می‌شود به کسی ضربه بزند و باعث قطع شریان های حیاتی او گردد و کشته شود قتل عمد است .

۴_فرض دیگر آنکه نه قصد قتل باشد،نه آلت کشنده باشد مثلاً فریاد مهیبی بزند یا توپی بیاندازد و به صورت تصادفی طرف فوت کند در این صورت قتل عمد صورت نگرفته است.

شبه عمد

شبه عمد آن است که، طرف قصد. کشتن کسی را نداشته و آلت هم کشنده نباشد .

مثلا میخواسته کسی رو مجروح کنه اما با ضربه او طرف کشته شده

به اصطلاح «عمد الي الفعل وما عمد الي القتل  »

لیکن چون قصد زدن وفعل را داشته است شبه عمد است و نمی توانیم آن را عمد محض و خطای محض بنامیم .

خطای محض

خطای محض آن است که  فرد نه قصد فعل و زدن انسانی را داشته باشد نه قصد قتل او را ،مثل اینکه بخواهد آهویی را با تیر بزند ولی تیر به خطا برود و انسانی را بکشد ،یا درختی میخواهد قطع کند تبر به شخصی بخورد و او را بکشد چون در اینجا اصلا قصد قتل نداشته خطای محض گفته می شود .

در مورد عمد و خطای محض روایت زیر آورده شده است :

امام صادق علیه السلام می فرماید :(ان العمدكل من اعتمد شيئا فاصا به بحديد ،اوبحجر او بعصا او بوكزه فهذا كله عمد.والخطا من اعتمد شيئافاصاب غيره )

اگر عمدا با آهن یا سنگ یا عصا یا مشت بزند و طرف بمیرد این قتل عمد است .اگر طوری بزند که معمولا کشنده نبوده ولی طرف ضعیف و تحمل چنین ضربه ای را نداشته است ،به خاطر کوچکی ،ضعف یا بیماری بمیرد قتل عمد ،محسوب می شود .

و یا خود عمدا از بلندی بر سر کسی پرت شود و او بمیرد یا به وسیله طعام مسمومش کند یا چاه حفر کند سر راه و....قتل عمد محسوب می گردد.

قتل غیر عمدی و خطای محض قصاص ندارد و باید دیه بدهد .

پس تنها قتل عمد است که پس از اثبات ،قصاص دارد نه شبه عمد و نه خطای محض

#شرایط قصاص #

در بالا حکم قتل عمدی و شبه عمد و خطای محض را روشن ساختیم

قتل عمد بر سه نوع است :

۱_آنکه موجب قصاص یا دیه می شود .

۲_موجب دیه باشد و قصاص و کفاره نداشته باشد .

۳_علاوه بر قصاص و دیه و...مستوجب عذاب آخرت و آتش جهنم نیز باشد .این قسم در صورتی است که اگر کسی مومنی را به خاطر دین و ایمانش عمدا بکشد علاوه بر قصاص و اعدام مستوجب آتش جهنم است و راهی برای توبه ندارد .

#قرآن و مسئله قتل خطای محض

قتل خطای محض بر سه قسم است موجب کفاره دیه ،کفاره تنها و...

قرآن کریم در باره حکم قتل خطای محض چنین می فرماید :

هیچ مومنی نباید مومنی را بکشد مگر به اشتباه که در آن صورت باید برای کفاره این قتل بنده مومنی را آزاد کند و خون بها آن را به صاحب خون تسلیم کند مگر آنکه دیه را ورثه مقتول ببخشند .

#شرایط قصاص عبارت از :

۱_اقرار

۲_بینه

۳_قسامه