واژه ارث در قانون مدنی به چند معنی به کار برده شده است که به هم نزدیک است.

گاهی به معنی مال یا حقی است که بعد از مرگ به بازماندگان او می رسد

که در مواد (۸۶۲,۸۶۳)مقرر داشته:

ماده ۸۶۲:اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه طبقه اند: ماده ۸۶۳)وارثین طبقه بعد وقتی ارث میبرند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد (ماده

و همین طور قانون مدنی در ماده ۸۶۷در مورد ارث اعلام میدارد (ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا میکند.

#مفهوم ترکه #

ترکه دارایی به جا مانده از مورث است که حاوی دو بخش است

1-منفی

2-مثبت

مثبت,اموال و حقوق و مطالباتی است که به وارثان میرسد      و

منفی،دیون و تعهداتی است که در دارایی می ماند و باید از محل آن پرداخت گردد.

انحلال ،این دو بخش زمانی صورت میگیرد که ترکه تصفیه ،شرکت قهری وارثان وطلبکاران وموصی له بر هم خورد و مالکیت هر گروه استقرار یابد

#پیوند نامتناسب ارث و وصیت #

طبق قانون مدنی وصایاو ارث در دو باب

جدا از عقود و معاملات و الزامات آورده شده است  طبق قانون مدنی تا زمانی که شخص زنده است دارایی هم دارد و همه حقوق مالی به او نسبت داده میشود

موجبات ارث -

موجبات اسباب و شرایطی است که اگر جمع شود ترکه از مورث به بازماندگان او انتقال می یابد مثلاً ؛برای اینکه دارایی خانواده از پدر به پسر انتقال یابد

 1-باید پدر فوت کند.

 2-پسر رابطه قرابت مشروع با متوفی داشته باشد.

 3-بعد از مرگ پدر زنده باشد.  

 4-موانعی مانند قتل از انتقال جلوگیری نکند 

قرابت _شرایط ارث_موانع ارث میتوان مطرح کرد :

قرابت «نسبی وسببی»

قانون مدنی در ارث به مفهوم خانواده گسترده تکیه کرده ،خانواده ای که نسل های پیاپی در آن با هم ارتباط دارند و در حاشیه و اطراف این ستون پاره ای از خویشان از هم ارث می برند .

مثال :توارث میان نواده های عمو یا خاله مبتنی بر محبت و علاقه و خواست مفروض متوفی است و نه به تحکیم مبانی خانواده

#طبقه وارثان و درجه نزدیکی آنها #

 1-پدر و مادر و اولاد ،و اولاد اولاد ؛

 1-اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها ؛

اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها 2-

خویشان هر طبقه مقدم ،بر خویشان طبقه مؤخر است و آنان را از ارث محکوم میکند پس ترکه کسی که پدر یا مادر یا فرزند دارد به اجداد و برادر و خواهر یا عمو و عمه و دایی و خاله او نمی رسد هر چند که اینان نیز در طبقه وارثان قرار دارند (ماده۸۶۳

#قاعده وراثت #

در تعیین وارثانی که در میان خویشان نسبی بر گزیده میشوند ضابطه اصلی نزدیکی درجه قرابت است خویش نزدیک تر دور تر را از ارث محروم میکند.

(الاقرب یمنع الابعد )

پدر اصطلاح احکام ارث ،حاجب او است

#حجب#

ماده ۸۸۶قانون مدنی در تعریف حجب میگوید ؛حالت وراثتی است که به واسطه بودن وارث دیگر از ارث بردن کلا یا جزئامحروم می شود .

وارث حاجب  گاه دیگران را از تمام ارث محروم میکند و گاه از بعض آن ،که قسمت اول را حجب حرمانی و دوم را حجب نقصانی گویند .

حجب پدر و مادر طبق ماده ۸۹۲قانون مدنی :وقتی که برای میت اولاد یا اولاد اولاد باشد ،در این صورت ابوین میت از بردن پیش از یک ثلث محروم می شوند ،مگر در مورد ماده ۹۰۸,۹۰۹قانون مدنی که ممکن است هر یا از ابوین به عنوان قرابت یا رد بیش از یک سدس ببرد....))

 -حجب مادر در صورت وجود اخوه

همان طور که گفته شد حجب واقعی در صورتی رخ میدهد که وجود خویشی که در زمره وارثان نیست وضع عادی میراث را بر هم زند و وارثی را از سهم طبیعی خود محروم سازد.

ماده ۸۹۲قانون مدنی در حجب مادر مقرر میدارد:

((وقتی که برای میت چند برادر و خواهر باشد .در این صورت مادر میت از بردن بیش از یک سدس محروم میشود مشروط بر اینکه ؛

اولا _لااقل دو برادر یا یک برادر یا دو خواهر یا چهار خواهر باشند ؛

ثانیا_پدر آن ها زنده باشد ؛

ثالثا_از ارث ممنوع نباشد،مگر به سبب قتل ؛

رابعاً _ابوینی یا ابی تنها باشد،

#قرابت سببی#

ریشه این قرابت در زناشویی و ارتباط مادی و معنوی زن و شوهر است .پس از نکاح زن و شوهر با هم قرابت سببی پیدا میکنند ؛شوهر با خویشان زن و زن با خویشان شوهر نیز ،به سبب نکاح ،خویشی و پیوند دارند.

درجه این قرابت به همان اندازه است که خویشان نسبی زن یا شوهر با او دارند و ماده ۱۰۳۳قانون مدنی ،در بیان همین رابطه سببی و اعتباری ،اعلام میکند.

هر کس در هر خط و درجه با یک نفر قرابت نسبی داشته باشد در همان خط و همان درجه قرابت سببی با زوج یا زوجه خواهد داشت.

بنابر این پدر مادر زن یک مرد ،اقربای درجه اول آن مرد و برادر و خواهر شوهر یک زن از آفریقای سببی درجه دوم آن زن خواهد بود.

#ویژگی های توارث #

وراثت زن و شوهر ویژگی هایی دارد که برای شناخت سبب ارث ضروری است

 1-زن و شوهر در کنار همه طبقه های وارثان نسبی فرض خود را از ترکه میبرند؛نه حاجب دیگران می شوند و نه وارثی مانع ارث بردن آن ها است .منتها برای زن و شوهر دو فرض وجود دارد،

الف )حالتی که متوفی فرزند ندارد 2/1شوهر 4/1برای زن

ب)حالتی که متوفی فرزند دارد ,خواه از همسر وارث باشد یا دیگران ،که فرض شوهر 4/1از ترکه زن و فرض زن8 /1از ترکه شوهر 

 2-تبعیض میان زن و شوهر که

الف)اگر زن بمیرد و وارث دیگری نداشته باشد شوهر تمام ترکه او را به میراث میبرد.

ب )اگر شوهر بمیرد و وارث دیگری نداشته باشد زن همان نصیب مفروض خود ۱/۴از ترکه را می برد و بقیه دارایی شوهر او همانند ترکه بی وارث  به دولت داده می شود «ماده ۹۴۹

3-تبعیض در مورد ارث در اینجا شوهر  فرضخود را از  تمام اموال زن میبرد ولی زن از عرصه (زمین )محروم است و در ابنیه و اشجار از قیمت آنها ارث میبرد (۹۴۶,۹۴۷قانون مدنی

4-توارث از توابع نکاح دائم است در نکاح موقت نه زن از شوهر ارث میبرد و نه شوهر از زن .ماده (۹۴۰قانون مدنی