به نام خدا

در جامعه اسلامی زمان پیامبر و دوران حکومت امیر المؤمنین وفرزندان ایشان همواره این مورد را یافته ایم که حکومت باید بر موازین احکام خدا و دین خدا باشد و بزرگترین نمونه ها واسوه هایی که این نوع حکومت داری را بر ما نشان دادند اهل بیت سلام الله علیها بوده اند

لذا خداوند حکیم در قران کتاب راهنمای بشر چنین می فرمایند:

قال الله تعالی :

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ﴿نساء۵۹﴾

اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد پس هر گاه در امرى [دينى] اختلاف نظر يافتيد اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد آن را به [كتاب] خدا و [سنت] پيامبر [او] عرضه بداريد اين بهتر و نيك‏ فرجام تر است

خوب آیا در زندگی هر چیزی را ما به کتاب وسنت پیامبر ارجاع می دهیم یا یؤمن به بعض و نکفر به بعض هستیم.

من باب مثال شما به مسئله حکومت داری اهل بیت نگاهی بیاندازید

پیامبر عظیم الشان ما شخصی به نام عتاب  ابن اسید را به عنوان فرماندار مکه انتخاب می نمایند و دلیل این انتخاب را ساده زیستی و بردبار و خردمند بودن او بیان می دارند از طرفی می فرمایند عتاب در برابر مفسدان بسیار قاطع و سختگیر و در برابر مومنان بسیار متواضع است.

لذا با این انتصاب ثابت نمودند که انتخاب بر اساس لیاقت وشایسته مداری است نه قوم وخویش بازی و دوست بازی  !

 پیامبر اسلام کتاب خدا را و فرمان خدای را الگو و سرمشق خود قرار داد و طبق فرمان قران امانت را به اهلش سپرد :

إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا ﴿نساء۵۸﴾

خدا به شما فرمان مى‏ دهد كه سپرده ‏ها را به صاحبان آنها رد كنيد و چون ميان مردم داورى مى ‏كنيد به عدالت داورى كنيد در حقيقت نيكو چيزى است كه خدا شما را به آن پند مى‏ دهد خدا شنواى بيناست

همانگونه که امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند :

ایها الناس !انِّ احق الناس بهذا الامر اقواهم علیه واعلمهم بامر الله ... ( نهج البلاغه خطبه ۱۷۳)

اى مردم! سزاوارترين مردمان به اين امر (خلافت و پيشوايى) تواناترين آنها بر آن و داناترينشان [عمل كننده ترينشان] به فرمان خدا در زمينه آن است . . .

همچنین در فرمانشان به مالک اشتر چنین توصیه میکنند ) نامه ۵۳ نهج البلاغه)

« ثُمَّ اُنْظُرْ فِي أُمُورِ عُمَّالِكَ فَاسْتَعْمِلْهُمُ اِخْتِبَاراً وَ لاَ تُوَلِّهِمْ مُحَابَاةً وَ أَثَرَةً فَإِنَّهُمَا جِمَاعٌ مِنْ شُعَبِ اَلْجَوْرِ وَ اَلْخِيَانَةِ

رسيدگى به كار كارگزاران سپس در امور كارگزاران حكومتت دقت كن و آنان را پس از آزمايش به كار گير، از راه هوا و هوس و خود رأيى آنان را به كارگردانى مگمار، زيرا هوا و هوس و خود رأيى جامع همۀ شعبه هاى ستم و خيانت است

وَ تَوَخَّ مِنْهُمْ أَهْلَ اَلتَّجْرِبَةِ وَ اَلْحَيَاءِ مِنْ أَهْلِ اَلْبُيُوتَاتِ اَلصَّالِحَةِ وَ اَلْقَدَمِ فِي اَلْإِسْلاَمِ اَلْمُتَقَدِّمَةِ فَإِنَّهُمْ أَكْرَمُ أَخْلاَقاً وَ أَصَحُّ أَعْرَاضاً وَ أَقَلُّ فِي اَلْمَطَامِعِ إِشْرَافاً وَ أَبْلَغُ فِي عَوَاقِبِ اَلْأُمُورِ نَظَراً

از عمّال حكومت كسانى را انتخاب كن كه اهل تجربه و حياءاند، و از خانواده هاى شايسته و در اسلام پيش قدم ترند، چرا كه اخلاق آنان كريمانه تر، و خانوادۀ ايشان سالم تر، و مردمى كم طمع تر، و در ارزيابى عواقب امور دقيق ترند.

در جایی دیگر پیامبر  می فرمایند :

اگر امانت را ضایع کردی منتظر بر پایی وساعت قیامت باش سؤال شد یا رسول الله منظور از ضایع کردن امانت چیست؟

فرمودند سپردن کار به غیر اهلش.

پس باید دقت به عمل اورد در انتخاب کارگزاران چه اینکه اگر کارگزاری ناشایست و ناکارآمد واهل دنیا را به کارگزاری  گماردی  منتظر بر هم پاشیده شدن نظام وحکومت و نیز نارضایتی و حتی بدعت آوری در جامعه باش .

اگر حاکم لباس دین بپوشد ولی عمل او چون معاویه در سدد به دست اوردن دنیا باشد در این تناقض مردم از دین برگشته  ودیگر اطمینانی به دین نخواهند داشت چرا که مسئول تمام بدبختی ها وگرافتاریهای خود را دین میدانند

وَ لاَ تَنْقُضْ سُنَّةً صَالِحَةً عَمِلَ بِهَا صُدُورُ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ وَ اِجْتَمَعَتْ بِهَا اَلْأُلْفَةُ وَ صَلَحَتْ عَلَيْهَا اَلرَّعِيَّةُ وَ لاَ تُحْدِثَنَّ سُنَّةً تَضُرُّ بِشَيْءٍ مِنْ مَاضِي تِلْكَ اَلسُّنَنِ فَيَكُونَ اَلْأَجْرُ لِمَنْ سَنَّهَا وَ اَلْوِزْرُ عَلَيْكَ بِمَا نَقَضْتَ مِنْهَا نهج البلاغه نامه ۵۸ص۱۰۰۲)

روشها و روشى را كه بزرگان امّت بر اساس آن رفتار كرده اند، و به سبب آن در ميان مردم الفت برقرار شده، و اصلاح جامعه بر پايۀ آن بوده از بين مبر، و روشى را كه به روشهاى گذشته زيان مى زند به وجود نياور، كه پاداش و اجر براى كسى است كه روشهاى درست را برپا كرده، و گناه از بين بردن آن روشها بر گردن توست.

از طرفی باید بدانیم که خداوند تبارک وتعالی فرموده اند که باید در مقابل هر کاری که انجام میدهی پاسخگو باشی  وهیچ عذری از تو پذیرفته نیست

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۷طلاق﴾

اى كسانى كه كافر شده‏ ايد امروز عذر نياوريد در واقع به آنچه میکرديد كيفر مى‏ يابيد

پس کسانی که مدتی در منصب حکومت داری به انواع خیانت ها اقدام میکنند و در این مدت نه به فکر بیچاره و مستمند هستند نه به فکر از کار افتاده و نه برای دانشمند ارزشی قائل هستند و نه برای تاجر و کاسب  ونه کارمند دولت خود و تنها فکر آنها رسیدگی به امورات خود و اطرافیان خود است چه طور میتوانند از دادگاه عدل الهی سر سالم به سر برند که البته مردم نیز باید هوشیار باشند و اجازه ندهند به راحتی  وبدون پاسخگویی به اعمال خود ترک میدان کنند .

پیامبر (ص) می فرماییند: رسول اللّه صلي الله عليه و آله : ألا كُلُّكُم راعٍ و كُلُّكُم مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِه ؛ فَالأَميرُ الَّذي عَلَى النّاسِ راعٍ و هُوَ مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِهِ ، وَالرَّجُلُ راعٍ عَلى أَهلِ بَيتِهِ و هُوَ مَسؤولٌ عَنهُم ، وَ المرأةُ راعِيةٌ عَلى بَيتِ بَعلِها و وُلدِهِ و هِيَ مَسؤولَةٌ عَنهُم ، وَ العَبدُ راعٍ عَلى مالِ سَيِّدِهِ و هُو مَسؤولٌ عَنهُ ، ألا فَكُلُّكُم راعٍ و كُلُّكُم مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِهِ . [ صحيح مسلم : ج ۳ ص ۱۴۵۹ ح ۲۰ ، سنن أبي داوود : ج ۳ ص ۱۳۰ ح ۲۹۲۸ كلاهما عن ابن عمر . ]

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بدانيد كه همه شما مسئوليد و همه شما نسبت به زيردستانش بازخواست مى شويد . فرمان رواى مردم ، مسئول مردم است و نسبت به زيردستانش بازخواست مى شود . مرد ، سرپرست خانواده است و نسبت به آنان ، بازخواست مى شود .

زن ، مسئول خانه شوهر و فرزندان اوست و در برابر آنان ، بازخواست مى شود . برده ، مسئول مال مالك خود است و در برابر آن ، مسئول است . پس بدانيد كه همه شما مسئوليد و همه تان در برابر زيردستان خود ، بازخواست مى شويد .

البته چه خوب است قبل از اینکه بخواهیم دست به انتخابی بزنیم حتما بصیرت پیدا کرده  وبا اگاهی کامل این امر صورت گیرد چرا که  اگر قصد این را نداریم کشوری برای خود بسازیم که تحملش بودن در دوزخ را برایمان مجسم بسازد به این ایه خوب توجه کنیم که خداوند می فرماید:

وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿ملک۱۰﴾

و گويند اگر شنيده [و پذيرفته] بوديم يا تعقل كرده بوديم در [ميان] دوزخيان نبوديم

چه زیبا دین ما مرتب ما را به تعقل و تدبر دعوت میکند 

از طرفی خداوند می فرماید :

إِنَّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّروا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سوءًا فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دونِهِ مِنْ والٍ؛ [سوره رعد، آيه ۱۱.]

خداوند، سرنوشت هيچ ملّتى را تغيير نمى دهد مگر آن كه خودشان تغيير روش دهند. و هنگامى كه خداوند، براى ملّتى (به دليل اعمالشان) بدى بخواهد، هيچ چيز مانع آن نخواهد شد، و غير از خدا، حمايتگرى براى آنان نخواهد بود.

خداوند حامی کسانی است که برای اینده خود و سعادت خود تلاش میکنند

****************************

منابع:قران کریمَ

نهج البلاغه ترجمه انصاریان

صحیح مسلم ج ۴