موانع ازدواج :

درنکاح موانعی وجود دارند که وجود آنها مانع صحت ازدواج می باشد که این موانع نکاح را شرایط منفی نیز می نامند.

این موانع درحقوق ایران عبارت اند از :

1-شوهر داشتن

2-داشتن چهار زن دائم

3-عده زن

5-مطلقه بودن به سه طلاق ونه طلاق

6-کفر 7-لعان 8-احرام

که در ذیل به شرح هر کدام خواهیم پرداخت :

الف)شوهر داشتن :یکی از موانع مهم نکاح شوهر داشتن است وازدواج با زن شوهردار دارای ضمانت اجرای کیفری و مدنی است .و همچنان زنا با زن شوهر دار دارای مجازات کیفری و مدنی است .

بحث اول :ازدواج با زن شوهر داردر مواد 1050و1051قانون مدنی شوهر داشتن مانع نکاح است وزن شوهر دار نمی تواند یک بار دیگرازدواج کند .در حقئق ما چند زن داشتن با شرایطی پذیرفته شده است ولی چند شوهری به هیچ وجه مجاز نیست.

تعدد شوهر بر خلاف نظم عمومی واخلاق حسنه است وباعث اختلاط نسل میشود وقانون هیچ کشوری آن را نپذیرفته ،قانون مدنی نکاح با زن شوهرداررا باطل اعلام کرده  و ممکن است موجب حرمت ابدی گردد.

ماده 1050قانون مدنی در این باره مقرر کرده هر کسی زن شوهر دار را با علم به علقه زوجیت وحرمت نکاح برای خود عقد کند عقد باطل وآنزن مطلقا بر مرد حرام موبد می گردد .

واما ماده 1051مقرر داشته است اگر عقد از روی جهل باشد حتی اگر نزدیکی هم واقع شده باشد در صورت جهل وعدم وقوع نزدیکی عقد باطل و حرمت ابدی حاصل نمی شود .

حرمت ابدی :یعنی دیگر هیچ گاه  مرد پس از انحلال نکاح نیز نمیتواند با آن زن  ازدواج کند .

-زنا با زن شوهردار :ماده 1054 قانون مدنی زنا با زن شوهردارموجب حرمت ابدی است .و پس از انحلال نکاح به طریق یکی از علل قانونی مثل طلاق و فوت ،زن نمی تواند با زانی ازدواج کند حتی اگر مرد نیز در حال زنا عالم به شوهر داشتن زن باشد یا زناکار محسوب شود ،ویا عمل او ناشی از اکراه یا اشتباه باشد.

اما اگر زن زانیه و مرد واطی به شبه باشد طبق ماده 1054حرمت ابدی حاصل نخواهد شد.

سوال )آیا اگر مرد مکره (مجبور)به رابطه جنسی با زن شوهردار شود حرمت ابدی حاصل خواهد شد ؟

گفتیم که عملی که با اکراه انجام شده باشد زنا محسوب نمیشود و بر فرض اینکه زنا بر آن اطلاق شود موجب ماده1054نخواهد شد چون در این ماده قانون گذار مقرر داشته عملی که با اختیار شخص انجام شود جرم ،و قابل مجازات است و در صورت اکراه عمل مرد جرم تلقی نخواهد شد .

نکته:مجازات زنای محصن ومحصنه باتحقق شرایط قانونی ودارای رجم است ماده 225 قانون مجازات اسلامی

بحث دوم: داشتن 4زن دائم

یکی دیگر از موانع ازدواج دارای چهار زن دائم بودن است .

در حقئق اسلامی تعدد زوجات به چهار زن دائم محدود شده و استیفاء عدد از موانع نکاح به شمار آمده است .

استیفاء:در لغت به معنی کامل گرفتن است و استیفاءعدددر اصطلاح فقهی آن است که مرد چهار زن دائم داشته باشد که در این صورت نمیتواند زن پنجم به عقد دائم اختیار کند(همانطور که شوهر داشتن مانعی برای ازدواج زن به شمار می آید استیفاءعدد مانعی برای ازدواج دائم مرد و موجب بطلان نکاح مجدد است .

قانون حمایت خانواده مصئب سال 1353مواد 16،17مرد نمی تواند با داشتن زن همسر دوم اختیار کند مگر در موارد زیر :

1-عدم قدرت همسراول به ایفای وظایف زناشویی

2-عدم تمکین زن از شوهر

4-ابتلاءزن به جنون یا امراض صعب العلاج

5-محکومیت زن

6-ابتلاءزن به هرگونه اعتیاد مضر

7-ترک زندگی خانوادگی از طرف زن

8-عقیم بودن زن

9-غایب مفقود الاثر بودن زن

ماده 17 مقرر می دارد متقاضی باید تقاضا نامه ای در دو نسخه به دادگاه تسلیم  وعلل و دلایل خود را در آن قید کند 1نسخه از تقاضانامه ضمن تعیین وقت رسیدگی به همراه او ابلاغ خواهد شد و دادگاه با انجام اقدامات ضروری و در صورت امکان وتحقیق از زن فعلی و احراز توانایی مالی مرد و اجرای عدالت اجازه اختیارهمسر جدید خواهد داد .

اما اگر مردی با داشتن همسر بدون تحصیل اجازه از دادگاه مبادرت به ازدواج کند به حبس جنحه ای از 6 ماه تا 1 سال محکوم خواهد شد .

این مجازات مقرر شده برای سردفترازدواج وزن جدید که عالم به ازدواج سابق مرد باشد .

بحث سوم:عده زن

طبق ماده 1150قانون مدنی عده عبارت است ازمدتی که تا انقضا آن زنی که عقدنکاح اومنحل شده است نمی تواند شوهردیگر اختیار کند .

در حقوق کشور ما یک سری دلایل در توجیه آورده شده است :

1-اختلاط نسل که ایجاب می کند زن تا مدتی پس از انحلال نکاح نتواند شوهرکند .

2-رابطه نکاح که چنین رابطه ای هر چقدر ملال آواروناپایدار باشد محترم است واحترام آن اقتضا میکند که زن نتواند بلافاصله پس از انحلال نکاح ازنوازدواج کند

اقسام عده :

عده دارای اقسام مختلفی است :

1-عده وفات

2-عده طلاق

3-عده فسخ نکاح

4-عده نزدیکی به شبه

5-عده بذل یا انقضاءمدت در نکاح منقطع

مهم ترین این اقسام عده وفات وعده طلاق است .

عده وفات:طبق ماده 1154قانون مدنی یعنی مدتی که زن بعد از مرگ شوهر باید برای اختیارشوهر دیگر صبر کند .که مبتنی بر قرآن کریم آیه234از سوره بقره چهار ماه و ده روزاست.

عده وفات چه در دائم وچه در موقت چهار ماه و ده روز است

مگر اینکه زن حامل باشد که دراین صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر اینکه فاصله بین فوت شوهر ووضع حمل از چهار ماه وده روز بیشتر باشد والا مدت عده همان چهار ماه و ده روز است وهیچ گاه نمیتوان از آن کمتر باشد .

عده طلاق :

عده طلاق در زنان در سه حالت وجود دارد :

1. عده زن آبستن:عده زن آبستن طبق ماده 1153قانون مدنی تا وضع حمل است

در اینجا بر خلاف عده وفات هر گاه با فاصله کمی بعد از طلاق زایمان روی دهد عده منقضی وزن می تواند بار دیگر ازدواج کند .

1. -عده زن غیر آبستن: برابر ماده 1151قانون مدنی عده طلاق زن غیر آبستن سه طهر است .

طهر :در لغت پاک شدن گویند و در اصطلاح حقوقی عبار از پاکی زن از عادت زنانگی و نیز مدتی که بین دو عادت زنانگی قرار میگیرد .

1. -زنانی که عده طلاق ندارند :زنی که بین او وشوهرش نزدیکی واقع نشده و زن یائسه نه عده طلاق دارد نه عده فسخ نکاح ولی عده وفات باید در هر دو مورد رعایت شود .

طبق ماده 1155قانون مدنی :مقصود از زن یائسه زنی است که به سن یاس رسیده باشد یعنی سنی که دیگر امید به باردار شدن نباشد.و در حقوق ایران سن یائسگی مشخص نیست و بر حسب مورد متفاوت است .

-عده بذل یا انقضاءمدت در ازدواج موقت:

طبق ماده 1152قانون مدنی عده فسخ نکاح وبذل مدت در نکاح منقطع در غیر حامل دوطهر مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت 45 روز است .

بحث آخر قرابت در حدود معیین است که اعم از نسبی ،سببی،رضاعی

محارم نسبی طبق ماده1045قانون مدنی مقرر داشته که نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است اگر چه قرابت حاصل از شبه یا زنا باشد :

1-نکاح با پدر و مادر و اجداد آنان هر قدر بالارود

2-نکاح با اولاد هر قدر که پایین رود

3-نکاح با برادر وخواهر و اولاد آنان تا هر قدر که پایین رود

4-نکاح با عمات وخالات خود ،پدر ،مادر ،و اجداد وجدات

محارم سببی: طبق ماده 1047تا1049قانون مدنی نکاح بین خویشاوندان سببی ذیل ممنوع است :

1-بین مردو مادر وجدات زن حتی بعد از انحلال ازدواج

2-بین زن و مردی که قبلا زن پدر یا زن یکی از اجداد بوده باشند

3-بین مرد واناث از اولاد زن

4-بین مرد وخواهر زن مگر بعد از انحلال ازدواج با آن زن