حتما در موارد حقوقی که در زندگی تان برایتان  سوالاتی بوجود آمده یا در هنگام مطالعه کردن یکسری از مباحث حقوقی یکسری از سوال ها در خصوص اتلاف یا تسبیت برایتان بوجود امده است،اینکه تفاوت اصلی اتلاف و تسبیت در چیست؟

چرا با یکدیگر تفاوت دارند؟

در اینجا قصد داریم در خصوص تفاوت اتلاف و تسبیت توضیحاتی خدمتان ارائه بدهیم .البته در اینجا مواردی هم برای اشنایی بیشتر ضمان قهری توضیح خواهیم داد.

تفاوت اصلی اتلاف و تسبیت چیست؟

در اتلاف تقصیر نقشی ندارد در حالی که در تسبیت،تقصیر رکن مسئولیت است،اتلاف همیشه ناشی از فعل است منتها تسبیت میتواند ناشی از فعل یا ترک فعل باشد.اتلاف تلف مستقیم مال است اما تسبیت،تلف با واسطه ی مال میباشد.اتلاف به فعلی گفته میشود که منجر به از بین رفتن مال دیگری شود.تسبیت به فعل یا ترک فعلی گفته میشود که با واسطه و غیر مستقیم منجر به از بین رفتن مال شخص دیگر میشود.

در اتلاف و تسبیت عمد یا عدم عمد در از بین بردن مال دیگری تاثیری در ایجاد مسئولیت مدنی شخصی که باعث از بین رفتن مال دیگری شده است،ندارد یعنی در هر صورت او موظف به جبران خسارت وارد امده در برابر صاحب مال میباشد.مبنای مسئولیت مدنی کسی که باعث اتلاف و یا تسبیت مال دیگری شده است.قاعده لاضرر میباشد،قاعده لاضرر حکم میکند که در اسلام هیچ ضرر و اضراری وجود ندارد؛پس کسی که با عمل خود منجر به ضرری به شخص دیگری شده است باید آنرا جبران کند.

موارد بررسی اتلاف و تسبیت در قوانین:

_در ضمان قهری

_در قرارداد ها و عقود

_در جرایم

اتلاف و تسبیت در قراردادها:

در قانون مدنی عقودی وجود دارند که به موجب آنها یکی از طرفین قرارداد مال خود را به دلایلی بدراختیار طرف دیگر قرارداد میدهد،مانند:عقد عاریه،ودیعه،اجاره.... به اینگونه از عقود،عقود امانی گفته میشود.

در عقود امانی اصولا در صورتی که شرط خلافی نشده باشد تعهدات اصلی عبارتند از:

_تعهد بر حفاظت از مال:در عقود امانی امین وظیفه نگهداری و محافظت از مال را دارد،به این معنی که نه تنها آنرا رها نکند و تلف نکند،از گزند حوادث مصون دارد.امین ملتزم میشود تا در حدود عرف در حفظ مال بکوشد و در این راه تعلیم های مالک و احکام قانون را رعایت کند،ولی سلامت مالی که به او سپرده شده است را تضمین نمیکند،پس امین تنها در مواردی مسئولیت دارد که یا مال را خود تلف کند و یا در انجام و یا خودداری از کاری که برای جلوگیری از تلف مال لازم است کوتاهی کند.

رد مال مورد امانت:

زمانیکه امین در بازگرداندن مالی که به او سپرده شده تقصیر کند یعنی با مطالبه مالک و یا شخص ماذون از طرف مالک،از رد مال امتناع کند دراینصورت نیز وضعیت حقوقی و مسئولیت او تغییر کرده و ید امانی او تبدیل به ید ضمانی میشود و ضامن هرگونه تلف و نقصان مال میباشد،حتی زمانی که تعدی و تفریط نکرده.

اتلاف و تسبیت به عنوان جرم به چه صورت است؟

شخصی که با عمل خود منجر به زیان و خسارت به مال دیگری شود،چه عمل او بالمباشره باشد و چه به تسبیب،مسئول جبران خسارت زیان دیده است.که این امر به موجب قواعد عام مسئولیت بر شخصی که زیانی را به دیگری رسانده و یا مسبب آن بوده بار میشود.حال در برخی موارد این فعل و یا ترک فعل به موجب قانون مجازات اسلامی عنوان جرم به خود گرفته اند و برای آنها مجازات تعیین شده است.بدیهی است که در این موارد مانند سایر جرائم زمانی عمل شخص عنوان کیفری میشود که توام با سوء نیت باشد.یعنی شخص دارای قصد مجرمانه بوده و با علم به موضوع و تعلق مال به دیگری از عمد آنرا تلف کند.

علاوه مواردی از اتلاف و تسبیت که توسط قانونگدار جرم انگاری شده،در سایر جرایم نیز چنانچه خسارتی بر مبنای اتلاف و تسبیت به مجنی علیه وارد شود،طبق قواعد عمومی خسارات وارده قابل مطالبه خواهد بود.برای مطالبه خسارات ناشی از جرم مجنی علیه باید دادخواست مطالبه ضرر و زیان خود را به دادگاه رسیدگی کننده به جرم تقدیم کند؛که در اینصورت دادگاه به درخواست مجنی علیه مبنی بر مطالبه ضرر و زیان نیز رسیدگی میکند،منتها چنانچه شخص این خسارات را از دادگاه کیفری رسیدگی کننده به جرم مطالبه نکرد،طبق قواعد عام مسئولیت مدنی میتواند دادخواست مطالبه ضرر و زیان خود را به دادگاه حقوقی یا محل اقامت خوانده تقدیم کند.

ضمان قهری در اتلاف و تسبیت:

ضمان قهری چیست؟

ضمان قهری عبارت است از مسئولیت انجاکاری یا جبران ضرری بدون وجود هرگونه قرارداد و عقدی بین افراد به طور قهری و به حکم شرع و قانون حاصل میشود،بنابراین ضمان قهری وقتی مطرح خواهد شد که قراردادی بین طرفین وجود نداشته باشد یا مسئولیت ناشی از قرارداد موجود بیم طرفین نباشد و مبنایی غیر از قرارداد داشته باشد.ضمان قهری عبارت است از مسئولیت انجام کاری یا جبران ضرری بدون وجود هرگونه قرارداد و عقدی بین افراد به طور قهری و به حکم شرع و قانون حاصل میشود،بنابراین ضمان قهری وقتی مطرح خواهد شد که قراردادی بین طرفین وجود نداشته باشد یا مسئولیت ناشی از قرارداد موجود بیم طرفین نباشد و مبنایی غیر از قرارداد داشته باشد.ضمان در لغت به معنای کفالت کردن،پذیرفتن و ملتزم شدن میباشد،ضمان را از جهتی به عقدی و قهری تقسیم میکنند.مقصود از ضمان عقدی ضمان ناشی از قرارداد است که این نوع از ضمان خود دوحالت خواهد داشت=یا ضمان مستقیما متعلق عقد واقع نمیشود بلکه از لوازم عقود معاوضی صحیح میباشد که اصطلاحا ضمان معاوضی نامیده میشود یا این که ضمان مستقیما متعلق عقد واقع شده و مقصود اصلی از عقد ضمان است که به آن عقد ضمان گفته خواهد شد.

ضمان قهری در قانون مدنی به چهار امر تقسیم خواهد شد:

غصب_اتلاف_تسبیت_استیفاء.

اتلاف و تسبیت:

هرکس موجب زیان غیر شود بنا به قاعده لاضرر ملزم به جبران آن است که در مسئولیت جبران زیان دو نظریه تقدیر و نظریه مسئولیت وجود دارد.در اتلاف فعل یا ترک فعل شخص خود مستقیما و بدون هیچ واسطه ای موجب تلف مال میشود و حاکمیت درحالکیه در تسبیت فعل یا ترک فعل شخص با واسطه امری موجب تلف مال میشود.در اتلاف عمد یا غیر عمد فاعل تفاوتی ندارد حال آنکه در تسبیت شرط مسئولیت تقصیر میباشد.