کلیات در رابطه با غائب مفقود الاثر

غائب مفقود الاثر به شخصی میگویند که برای مدتی که عرف آن را طولانی قلمداد میکند غایب باشد و هیچ خبری نیز از او نشود.

در این بحث راجع به سه مورد بحث میکنیم

وراث غائب مفقود الاثر  و همسر وی,تعیین امین , حکم فوت فرضی

قبل از هرچیز برای هرگونه تقاضایی در رابطه با غائب مفقود الاثر که در واقع میبایست توسط شخص وی انجام میشد اما اکنون که غائب است قرار است توسط محکمه تصویب شود نیاز به اعلام غیبت و مفقودی است.

تشریفات این اعلام در ماده 1023 قانون مدنی اعلام شده است به این صورت که آگهی مفقودی در یکی از مطبوعات محله و در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار تهران سه بار متوالی به فاصله یک ماه درج شود و از تمام کسانی که ممکن است اثری از وی یا زنده بودن وی دیده باشند دعوت شود به اطلاع محکمه برسانند و از تاریخ اولین آگهی یک سال گذشته باشد و هیچ اثری از غائب مفقود الاثر و حیات وی نشود.

ماده 1023 تنها برای صدور حکم  فوت فرضی نگاشته شده است اما در مواد دیگر در خصوص غائب مفقود الاثر نیز به این ماده اشاره شده است.

ماده 1023 :در مورد مواد ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ و ۱۰۲۲ محکمه وقتی میتواند حکم موت فرضی غایب را صادر نماید که در یکی از جرائد محل و یکی ‌از روزنامهای کثیرالانتشار طهران اعلانی در سه دفعه متوالی هر کدام به فاصله ۱ ماه منتشر کرده و اشخاصی را که ممکن است از غایب خبری داشته‌ باشند دعوت نماید که اگر خبر دارند به اطلاع محکمه برسانند هر گاه یکسال از تاریخ اولین اعلان بگذرد و حیات غایب ثابت نشود حکم موت‌ فرضی او داده میشود.

  فعلا در رابطه با فوت فرضی صحبت نمیکنیم و به وضعیت وراث و همسر غائب پیش از صدور حکم فوت فرضی میپردازیم.همسر وی میتواند در صورتی که چهار سال کامل پس از غیبت با رعایت تشریفات ماده 1023 تقاضای طلاق کند و حاکم او را طلاق میدهد اما اگر در حالی که زن دوران عده را سپری میکند مرد غائب پیدا شود میتواند از طلاق رجوع کند اما پس از انقاضای این مدت این حق را ندارد.

ماده 1029: هرگاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق کند در این صورت با رعایت ماده ۱۰۲۳ حاکم او‌را طلاق می‌دهد.

ماده 1030: اگر شخص غایب پس از وقوع طلاق و قبل از انقضاء مدت عده مراجعت نماید نسبت به طلاق حق رجوع دارد ولی بعد از انقضاء مدت ‌مزبور حق رجوع ندارد.

اما وراث غائب نیز میتوانند در صورتی که غائب شخصی را برای اداره اموالش تعیین نکرده باشد و دو سال تمام هم از غیبتش گذشته باشد, از محکمه بخواهند که اموال غائب را در اختیار آنان بگذارند ,اگر تضمینات کافی بدهند که در صورت پیدا شدن غائب یا ادعای شخص ثالثی بر اموال غائب توانایی بازگشت اموال را به غائب یا پرداخت طلب شخص را خواهند داشت و همچنین تشریفات ماده 1023 را رعایت کنند محکمه تقاضای آنان را میپذیرد و این تضمینات نیز تا زمان صدور حکم فرضی نزد محکمه باقی میماند.   

ماده 1025: وراث غایب مفقودالاثر می توانند قبل از صدور حکم موت فرضی او نیز از محکمه تقاضا نمایند که دارائی او را به تصرف آن‌ها بدهد‌ مشروط بر اینکه اولا غایب مزبور کسی را برای اداره کردن اموال خود معین نکرده باشد و ثانیا دو سال تمام از آخرین خبر غایب گذشته باشد بدون اینکه حیات یا ممات او معلوم باشد. در مورد این ماده رعایت ماده ۱۰۲۳ راجع به اعلان مدت یک سال حتمی است.

ماده 1026 : در مورد ماده قبل وراث باید ضامن و یا تضمینات کافیه دیگر بدهند تا در صورت مراجعت غایب و یا در صورتی که اشخاص ثالث‌ حقی بر اموال او داشته باشند از عهده اموال یا حق اشخاص ثالث برآیند تضمینات مزبور تا موقع صدور حکم موت فرضی غایب باقی خواهد بود.

اما اگر خود شخص کسی را برای اداره اموالش تعیین نکرده باشد محکمه شخصی را به عنوان امین برای اداره ی اموال غائب در نظر میگیرد.  وظایف امین همان وظایف قیم است و امور مالی غائب مثل پرداخت نفقه همسر و فرزندان را برعهده میگیرد. در صورتی که یکی از وراث تضمینات کافی را بدهد در اخذ این سمت اولویت دارد و محکمه نمیتواند امین دیگری تعیین کند

اما حکم موت فرضی در صورتی صادر میشود که مدت زمان غیبت به گونهای به ططول بیانجامد که شخص دیگر عادتا زنده نباشد.مثلا ده سال از غیبت گذشته باشد و پس از ده سال سن وی از 75 گذشته باشد یا شخص صاحب عنوانی از نیروهای مسلح در جنگ مفقود شود و سه سال پس از انعقاد صلح بین کشور ها و پنج سال پس از مفقودی حتی در صورت عدم انعقاد صلح گذشته باشد و هیچ خبری از وی نباشد.

داخل کشتی یا هواپیمایی باشد که کشتی تلف شود یا مثلا هواپیما مفقود شود و سه سال از تاریخ تلف کشتی و پنج سال از مفقودی هواپیما گذشته باشد

یا در معرض خطر منجر به مرگی باشد و پس از ان مفقود شود و پنج سال از مفقود شدنش بگذرد.در این شرایط و با رعایت تشریفات ماده 1023 حکم فوت فرضی صادر میشود و انحصار ورثه صورت میگگیرد و اگر پس از صدور حکم موت فرضی شخص پیدا شود وراث فقط ملزم به استرداد اموال موجود میباشند.

نگارنده:هدیه عرفانیان سمیعی کد مشاور 7659