کاربران گرامی در این مبحث به موضوع تحریر ترکه ومستندات قانونی آن در قانون امور حسبی می پردازیم

ترکه  « یعنی دارائی میت در زمان فوت؛ ولیکن شامل تکالیف و دیون مالی ایشان نمی­ شود، که این تکالیف و تعهدات پس از وفات انسان، تحت اداره ترکه قرار می­ گیرد ». ماده­ ی 206 قانون امور حسبی در تعریف آن مقرر می­ کند « مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است ». مادامی که شخص فوت می ­کند، از ایشان ماترک مثبت (دارائی) و منفی (دیون) باقی می­ماند، که ورثه یا نماینده ­ی قانونی وی مالک آن­ها محسوب می­شود. در همین خصوص ماده ­ی 207 قانون مزبور بیان می­ دارد « درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده ­ی قانونی ایشان یا وصی برای اداره اموال پذیرفته می­شود »

ماهیت انتقال ماترک امری قهری است؛ یعنی به موجب تحقق موت حقیقی یا موت فرضی (عموما در خصوص غائب مفقودالاثر) تحقق می ­یابد(ماده ­ی 867 قانون مدنی). شرط دیگر احراز مالکیت ورثه بر ماترک ادای حقوق و دیونی است که بر ذمه ­ی میت باقی مانده است؛ ماده­ ی 867 مقرر می­دارد «مالکیت ورثه نسبت به ترکه­ ی متوفی مستقر نمی ­شود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته».

ممکن است این پرسش مطرح شود که با وجود انتقال قهری ماترک، هنگامی که وارثان از پذیرفتن آن سرباز زنند چه می شود؟ در پاسخ باید بیان داشت که رد و قبول ترکه هیچ­گونه تأثیری در انتقال قهری آن ندارد و صرفا رد و قبول آن به معنای رد و قبول تصفیه­­ی آن است و در استقرار مالکیت اثری ندارد؛ در همین راستا ماده ­ی 258 قانون امور حسبی مقرر می­ کند « در صورتی که بعضی از ورثه، ترکه را قبول کرده و بعضی رد نمایند وارثی که ترکه را قبول کرده است اقدامات لازمه را برای اداره­ ی ترکه و اداء دیون و حقوق و وصول مطالبات و غیره انجام می­ دهد و وارثی که ترکه را رد کرده است حق هیچ­گونه اعتراضی به عملیات ندارد لیکن اگر پس از تصفیه ترکه چیزی از ترکه بماند سهم­الارث وارثی که ترکه را رد کرده است به او داده خواهد شد. ... ».

تحریر ترکه در واقع به معنای لیست کردن تمام اموال و دیون متوفی در حضور وراث، نمایندگان قانونی آنان، وصی و طلبکاران و سایر اشخاص ذینفع می­باشد. ماده­ ی 210 قانون امور حسبی بیان می­ کند « دادگاه بخش (دادگاه محلی که آخرین اقامتگاه متوفی در آن­جا محرز باشد) برای تحریر ترکه وقتی را کم­تر از یک ماه و بیش از سه ماه از تاریخ نشر آگهی نباشد معین کرده و در یکی از روزنامه ­های کثیرالانتشار آگهی می­ دهد که ورثه یا نمایندگان قانونی ایشان، بستانکاران و مدیونین به متوفی و کسان دیگری که حقی بر ترکه متوفی دارند در ساعت و روز معین در دادگاه برای تحریر ترکه حاضر شوند».

همان­طور که بیان شد صرفا وراث، نمایندگان قانونی آنان و وصی مجاز به دادخواست تحریر ترکه می­باشند و طلبکاران، موصی­ له (فردی که وصیتی به نفع­ش شده باشد) و سایر اشخاص مجاز به این اقدام نیستند و صرفا می توانند به منظور جلوگیری از اتلاف یا انتقال غیرقانونی پیش از تحریر، دادخواست مهر و موم ترکه را اقامه نمایند. با این وجود در مدت تحریر ترکه هرگونه تصرف یا انتقال ماترک ممنوع می­باشد مگر اینکه احتمال آسیب و اتلاف ترکه وجود داشته باشد، در این حالت به منظور اداره و حفاطت از آن اقدام متقضی صورت می­ گیرد.

برای تحریر ترکه که در صلاحیت شورای حل اختلاف است مدارک ذیل لازم است که کابران گرامی باید حتما در هنگام تنظیم دادخواست موارد ذیل را به همراه خود داشته باشند 

• گواهی فوت
• گواهی انحصار وراثت
• صورت اموال کلی ارائه شده توسط ورثه یا نمایندگان قانونی آنها

مطابق با دادخواست اقامه شده، محکمه کارشناسی را به منظور صورت­ب رداری از کلیه اموال و دیون متوفی مأمور می­ کند، کارشناس ابتدا صورتی از کلیه اموال ایشان را لیست نموده از قبیل :

1.    توصیف اموال منقول با تعیین بهای آن
2.    تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلاآلات
3.    مبلغ و نوع نقدینگی
4. بها و نوع برگ­های بهادار
5. اسناد با ذکر خصوصیات آن­ها
6.    نام و لیستی از اموال غیرمنقول

سپس به لیست نگارش شده، مطالبات و دیون متوفی که به موجب احکام نهایی و اسناد رسمی یا دفاتر و برگ­های مربوط به متوفی یا اقرار مدیونین و ورثه مسلم است نیز اضافه می­شود. پس از تحقق این مهم صورت مجلسی به ترتیب ذیل نوشته می­ شود:

1.  نام و سمت متصدی تحریر ترکه
2. نام و مشخصات کسانی که احضار شده ­اند و کسانی که حضور بعمل آورده ­اند
3. محلی که تحریر ترکه در آن­جا صورت می­گیرد
4. اظهارات اشخاص راجع به بدهی یا دارایی و ترکه متوفی
5. نام و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می­ شود

مطابق با ماده­ ی 9 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1394، تمام آرای صادره موضوع ماده­ ی 9 این قانون ( از جمله تحریر ترکه) ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی می ­باشد. مرجع صالح جهت تجدیدنظر از آرای قاضی شورا، حسب مورد دادگاه عمومی حقوقی یا کیفری 2 همان حوزه ­ی قضایی است. در همین خصوص ماده­ی 223 قانون امور حسبی مقرر می­کند « هر گاه در موقع تحریر ترکه اختلافاتی بین ورثه راجع به اداره ترکه باشد، دادگاه سعی می­کند که اختلاف آن­ها به طریق مسالمت ­آمیز مرتفع گردد و الا به درخواست یکی از ورثه، کسی را از ورثه یا غیر آن­ها برای حفظ ترکه موقتا معین می­ کند».

در پایان موادی از قانون امور حسبی در مبحث تحریر ترکه را جهت استفاده کاربران گرامی به حضور اعلام می دارم 

‌ماده 255 - در صورتی که ورثه فقط مطابق صورت تحریر ترکه، ترکه و دیون را قبول
کنند باید در ظرف مدت یک ماه از تاریخ فوت مورث این‌مطلب را به دادگاه بخش اطلاع
دهند در این صورت ورثه ملزمند که دیون متوفی را در حدود صورت ترکه بپردازند هر چند
بعد از تنظیم صورت تحریر‌ترکه ادعای طلب شده باشد.
‌ماده 256 - اطلاع مذکور فوق در صورتی مؤثر است که قبلاً ترکه تحریر شده یا بعداً
تحریر شود.
‌ماده 257 - بعد از تحریر ترکه نیز ورثه می‌توانند در ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع
به خاتمه تحریر ترکه قبول یا رد خود را اظهار نمایند و دادگاه بخش‌می‌تواند به حسب
اقتضاء این مدت را زیاد کند.
‌ماده 258 - در صورتی که بعضی از ورثه ترکه را قبول کرده و بعضی رد نمایند وارثی
که ترکه را قبول کرده است اقدامات لازمه را برای اداره ترکه و‌اداء دیون و حقوق و
وصول مطالبات و غیره انجام می‌دهد و وارثی که ترکه را رد کرده است حق هیچگونه
اعتراضی به عملیات او ندارد لیکن اگر پس از‌تصفیه ترکه چیزی از ترکه بماند
سهم‌الارث وارثی که ترکه را رد کرده است به او داده خواهد شد.
‌در این صورت وارثی که ترکه را قبول کرده در ازای زحمتی که برای اداره کردن ترکه
نسبت به سهم سایرین متحمل شده مستحق دستمزد خواهد بود‌تشخیص میزان دستمزد در صورت
عدم تراضی با دادگاه است.
‌ماده 259 - در صورت تحریر ترکه وارثی که در مدت مقرر قبول یا رد خود را اظهار
نکرده باشد در حکم کسی است که مطابق صورت تحریر ترکه‌دیون را قبول کرده باشد.
(‌مبحث پنجم - تصفیه)
‌ماده 260 - مقصود از تصفیه ترکه تعیین دیون و حقوق بر عهده متوفی و پرداخت آنها و
خارج کردن مورد وصیت از ماترک است.
‌ماده 261 - وصی و هر یک از ورثه می‌توانند از دادگاه کتباً تصفیه ترکه را بخواهند.
‌ماده 262 - هر گاه بعضی از ورثه ترکه را قبول کرده باشند سایر ورثه نمی‌توانند
تصفیه ترکه را بخواهند.
‌ماده 263 - دادگاه بخش پس از درخواست تصفیه منتهی تا یک هفته یک یا چند نفر را به
سمت مدیر تصفیه معین می‌نماید و آنها تحت نظر دادرس‌امور تصفیه را انجام می‌دهند.
‌و اگر اداره تصفیه در محل موجود باشد آن را به اداره نامبرده مراجعه می‌نمایند.
‌اداره تصفیه می‌تواند یک یا چند نفر را به سمت مدیر تصفیه معین نماید که تحت نظر
آنها امور تصفیه را انجام دهند.