عنوان مقاله: تبیین و توضیح جرم افتراء و توهین:

مقدمتا باید عرض شود که با توجه به حجم عظیم و گسترده توهین ها و تهمت های متعددی که اکثرا مشاوره جوی ها به وکلا و کارشناسان حقوقی مراجعه می نمایند و درصدد طرح شکایت هستند در این مقاله می خواهیم ابعاد مختلف و تخصصی این دو جرم را بیان نمائیم تا راهگشای عوام باشد.

_ تعریف افتراء:

این جرم در واقع عبارت است از اینکه فردی به فرد دیگری موضوعی را منتسب نماید که در حقیقت توهین آمیز هم باشد ولی در واقع امر صحیح نباشد.به عنوان مثال اگر فردی به دیگری نسبت ربا خوار بدهد در صورتی که نتواند ثابت کند وی ربا خوار بوده است این جرم محقق شده است.

قابل توجه است که اگر افترا شفاهی باشد اثبات آن کار دشواری است و باید دلایل محکمه پسند وجود داشته باشد اما اگر به صورت کتبی در جراید یا نشریه ای درج گردد بار اثباتی آن آسانتر است چرا که به راحتی در دسترس است.

_ شرایط تحقق جرم افتراء:

برای تحقق این جرم می بایست آنچه که نسبت داده شده در حقیقت به شاکی واقعا یک جرم باشد.به عنوان مثال همان گونه که ذکر کردیم فردی را ربا خوار معرفی نمایند.و بر عکس آن اگر به فردی موضوعی را نسبت بدهند که جرم نباشد این جرم اتفاق نیافتاده است.به عنوان مثال به یک فردی عنوان بی درک و منطق منتسب شود از آنجا که بی درک بودن جرم نیست عنوان مجرمانه ای هم تحقق نیافته است و جرم افتراء قابل تحقق نمی باشد.همچنین باید انتسابعنوان مجرمانه به فرد به صراحت صورت گرفته باشد.با تحقق شرایطی که ذکر کردیم چنانچه کسی که نسبتی را به دیگری داده است موفق نشود عنوان مجرمانه را به شاکی ثابت نماید این جرم اتفاق می افتد.اما اگر بالعکس احتمالا بتواند ثابت کند که فرد ربا خوار است دیگر افتراء صورت نگرفته است.

_ تحقق افتراء و مجازات آن:

در حالتی که افتراء ثابت گردد مجازات آن درغیر مواردی که موجب حد باشد جزای نقدی درجه شش می باشد.قابل توجه است که در افتراء و هتک حرمت هایی که بیشتر جنبه عمومی آن چشمگیر است قانونگذار سختگیری بیشتری نموده است. برای نمونه اگر فردی به شخصیتی شناخته شده و مشهور اعم اجتماعی و سیاسی نسبتی را بدهد این جرم مهم تر می شود و مجازات آن هم شدیدتر است.

_ تعریف جرم توهین:

توهین در مواقعی صورت می گیرد که یک هتک حرمتی به کسی صورت گیرد و این عمل توهین نمی بایست لزوما و حتما با فعل مجرمانه ای باشد به عنوان مثال اگر شخصی با الفاظ موهین و رکیک و زشت فرد دیگری را مورد اهانت و هتک حرمت قرار دهد این اقدام توهین محسوب شده و قانونگذار هم آن را جرم دانسته است.

_ تحقق جرم توهین و مجازات آن:

مجازات جرم توهین در صورت اثبات آن همانطور که در ماده 608 قانون تعزیرات مصوب سال 75 و اصلاحیه آن در سال 1399 آمده است مجازات جزای نقدی درجه شش ( بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال ) تعیین گردیده است.

قابل ذکر است که توهین در همه اشکال آن یعنی چه به صورت شفاهی یا به صورت کتبی و حتی در قالب پیامک قابل شکایت و پیگیری است و در صورت اثبات مجازات دارد.

همچنین باید متذکر شد که جرم توهین و هتک حرمت موجب ایجاد سوء پیشینه موثر برای فرد نمی گردد.

_ قابل گذشت بودن یا نبودن جرم توهین و افتراء:

باید متذکر گردم که هر دونوع جرم افتراء و توهین در حالتی که شاکی خصوصی گذشت نماید و اعلام رضایت نماید مجازات آن قابل بخشش است.همچنین در مواردی که شاکی قبل از طرح نمودن شکایت خود از دنیا برود و فوت نماید، وارثان ایشان نمی تواند به نمایندگی از شاکی شکایت افتراء و توهین را طرح نماید.ولی در حالتی که شاکی شکایت خود را طرح نموده باشد و قبل از اعلان حکم از سوی محکمه فوت شود ورثه می تواند اجرای حکم را پیگیری نماید.

_ اقسام جرم افتراء:

قانونگذار دو نوع از افتراء را تعیین نموده است:

_ افترای قولی

_ افترای فعلی

جرم افترای قولی عبارتست از به کار گرفتن الفاظ و عباراتی که مشمول یک عنوان مجرمانه در قانون می گردد و نسبت دادن آن به فرد دیگر چه به صورت شفاهی و چه به صورت نوشتاری و چاپی است.

جرم افترای فعلی عبارتست از اینکه مفتری فعلی را به هر ترتیب با هر گونه ابزار آلات و وسایل جرم را به فرد دیگر نسبت دهد به گونه ای که ایشان این موارد را در منزل،محیط کار شخص،در کیف یا جیب فرد دیگری جاسازی نماید تا فرد دیگری مورد اتهام استفاده آن قرار گیرد.

_ جرم توهین مشدد:

در ماده 609 قانون مجازات بخش تعزیرات مصوب 1375 هتک حرمت مقامات و اهانت به این مقامات را یکی از مصادیق جرم توهین مشدد قرار داده و عنوان می نماید:

هر کس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهوری یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به یک ماه ونیم تا سه ماه حبس و یا تا (74) ضربه شلاق محکوم می شود.( طبق اصلاحیه قانون کاهش مجازات اسلامی مصوب 1399).

در حالتی که فرد اهانت کننده اهانتش در خصوص یک شخصیت سیاسی نباشد توهین وی از نوع توهین عادی محسوب می گردد.

_ توهین نمودن به مقام معظم رهبری:

یکی از بلند مرتبه ترین مقامات در نظام جمهوری اسلامی ایران مقام رهبری است فلذا مجازات جرم اهانت و تهمت به این مقام مهم سیاسی و اجتماعی از سایر مجازات ها ی توهین متفاوت است.مطابق با ماده 514 قانون تعزیرات هر کس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوان ا.. علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.

_ عناصر تشکیل دهنده جرم توهین:

_ عنصر قانونی این جرم: در مواد 608 و 609 قاون مجازات اسلامی با توجه به اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها این موضوع جرم انگاری شده است.

_ عنصر مادی این جرم: در حقیقت نمود بارز و خارجی هر جرم را عنصر مادی می نامند که متشکل از رفتار مجرمانه شرایط و اوضاع و احوال و موضوع جرم برای محقق شدن جرم است.

_ تعریف:

رفتار مجرمانه در حقیقت حسب هر جرمی حالات مختلفی را دارا می باشد.که به موترد زیر تقسیم می گردد:

_ انجام فعل: که دو نوع دارد مادی و معنوی.مادی مثل اقدام به کشتن و سرقت نمودن و انتقال دادن و معنوی مثل توهین نمودن و ترساندن و فریاد زدن به صورت فعل مثبت معنوی است.

_ انجام ترک فعل: به معنی دیگر به معنای فعل منفی هم مشهور است البته قاعدتا و معمولا به صورت مادی محقق می شود مثل نبستن در یا انجام ندادن یک فعلی مثل غرق نجات که از وظیفه خود تخطی کرده و غریق را نجات ندهد.

_ حالت: در حقیقت این مورد مربوط به وضعیت روحی و روانی می گردد مانند کسی که حالت ولگردی یا اعتیاد یا فاحشگی دارد. جرم توهین چه به صورت ساده و چه به صورت مشدد به یکی از افعال مثبت معنوی مثل فحاشی یا استعمال صورت می گیرد.

درمورد رفتار مجرمانه باید بگوییم که اولا به صرف خشونت نمودن در رفتار توهین محسوب می گردد؛

در ثانی عرف عامل تعیین کننده در نوع رفتار توهین آمیز می باشد.

_ عنصر معنوی جرم: هر جرمی دارای یک عنصر روانی و معنوی هم می باشد که شامل سوءنیت عام و سوءنیت خاص می باشد.سوءنیت عام در حقیقت همان عمد در نیت و قصد فحاشی است و سوءنیت خاص همان قصد انتساب توهین به فرد مشخص است.