استفاده از پروانه پزشکی دیگری

*ناهید ناصری کارشناس حقوق

چکیده

حفظ جان و سلامت مردم و برقراری نظم و امنیت اجتماعی از امور بسیار مهمی است که امروزه قانونگذاران جوامع، قوانینی را در راستای تعیین مجازات برای نقض کنندگان آنها وضع کرده اند. در امور پزشکی نیز به کرات مشاهده میشود افرادی بدون مجوز قانونی اقدام به انجام امور پزشکی و دارویی و تاسیس موسسات پزشکی بدون پروانه رسمی میکنند که باعث آسیب هایی به جان و سلامت مردم و برهم خوردن امنیت اجتماعی میشود؛ لذا قانونگذار اقدام به جرم انگاری این رفتارها نموده و در قانون برای آنها مجازات تعیین کرده است. در این مقاله برآنیم که مجازات جرم استفاده از پروانه پزشکی دیگری را بیان و ارکان و ویژگیهای آن را شرح دهیم.

واژگان کلیدی: پروانه پزشکی، مجازات، جرم، تخلفات پزشکی

مقدمه

اصل براین است که هیچ رفتاری جرم نیست مگر اینکه در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد؛ پس برای مجرمانه تلقی کردن یک رفتار باید در قوانین مختلف به دنبال ماده ای که برای آن مجازات تعیین کرده است بگردیم، اگر نیافتیم اصل بر مباح بودن آن رفتار است. علاوه بر رکن قانونی یک رفتار باید دارای رکن مادی و روانی نیز باشد.

باتوجه به مراتب فوق ابتدا انواع تخلفات پزشکی و جرم جعل عنوان پزشک را توضیح داده سپس جرم استفاده از پروانه پزشکی دیگری و ارکان و ویژگیهای آن را از حیث مطلق یا مقید بودن و ساده یا به عادت بودن بررسی کرده و دادگاه صالح برای رسیدگی به این جرم را بیان میکنیم.

بند اول) انواع تخلفات پزشکی

الف) تخلفات کیفری

تخلفات کیفری شامل صدور گواهی خلاف واقع سقط جنین غیرقانونی افشای راز بیمار و سورفتار حرفه ای بوده و ازمواردیکه قابل بیمه شدن نبوده و مجرم باید مجازات آن را طبق مقرراتی که قانون تعیین کرده است تحمل نماید.

ب) تخلفات مدنی

تخلفات مدنی موارد قصور پزشکی را دربرمی گیرد که قابل بیمه شدن بوده و درمانگر قصد آسیب یا صدمه به فردی را نداشته ولی سبب ایجاد آن شده است مانند جرایم شبه عمد و غیرعمد

قصور پزشکی: چنانچه فردی دراموریکه قانونا مسیولیت دارد کوتاهی کند و سبب آسیب فرد دیگری شود فرد مسوول درقبال فرد دیگر دچار قصور شده و اگر او پزشک معالج بیمار باشد قصور پزشکی صورت گرفته است.

ج) تخلفات انتظامی

تخلفات انتظامی که در نظام پزشکی بررسی می شوند، عبارتند از مواردیکه بیمار از مداخله پزشک آسیب ندیده ولی پزشک در کار خود تخلف کرده است. مانند تاخیر در ویزیت بیمار یا غیبت در محل کار که با صدمه به فردی همراه نیست ولی سبب بی نظمی در محل کار شده است که اینگونه موارد نیز قابل بیمه شدن نیستند. بعضی از موارد مانند افشای سر بیمار هم به عنوان تخلف انتظامی هم به عنوان تخلف کیفری قابل پیگیری است.(دکترعلیمحمد علیمحمدی، 1397، انواع تخلفات پزشکی و راه های پیشگیری از آن)

بنددوم) جعل عنوان پزشک

جعل عنوان یکی از مصادیق جرم جعل میباشد که معمولا افراد با انگیزه های مختلف اعم از انجام جرم یا فریب افراد به آن روی می آورند.

قانونگذار در مواد 555 ، 556 و557 مجازات جرم به بیان انواع صور جعل عنوان پرداخته است. یکی از مصادیق جعل عنوان، جعل عنوان پزشک است. در برخی موارد فرد خود را به دروغ پزشک جلوه میدهد از این طریق موجب فریب افراد میشود. هدف فرد در این موارد معمولا کلاهبرداری است. کسی که خود را به دروغ پزشک معرفی میکند نیز مرتکب جرم شده است و این رفتار در ماده واحده قانون مجازات استفاده غیرمجاز از عناوین علمی جرم انگاری شده است. به موجب این واحده استفاده از عناوین علمی دکتر، مهندس و مانند اینها که شرایط اخذ آن مطابق قوانین و مقررات مربوط تعیین میگردد، توسط هرفرد برای خود مستلزم داشتن مدرک معتبر از مراکز علمی و دانشگاهی داخلی و یا خارجی مورد تایید رسمی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شورای عالی انقلاب فرهنگی میباشد. مرتکبین استفاده غیرمجاز از عناوین علمی مذکور به مجازات ماده 556 فصل هشتم از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد. بنابراین مرتکب به حبس از سه ماه تایک سال و یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا شش میلیون ریال محکوم خواهد شد.

بند سوم) جرم استفاده از پروانه پزشکی دیگری

استفاده از پروانه پزشکی دیگری، یکی از رفتارهای مجرمانه ایست که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است. قانونی که به این موضوع پرداخته است ماده 3 اصلاحی قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی، مواد خوردنی وآشامیدنی مصوب 1334 و اصلاحی 1379 میباشد. ماده مذکور در این خصوص اشعار میدارد : « هرکس بدون داشتن پروانه رسمی به امور پزشکی ، داروسازی، دندانپزشکی ،آزمایشگاهی و مامایی اشتغال ورزد یا بدون پروانه از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی اقدام به تاسیس یکی از موسسات پزشکی مصرح در ماده 1 نماید یا پروانه خود را به دیگری واگذار یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد، بلافاصله محل کار آنها توسط وزارت بهداشت تعطیل و به حبس تعزیری از شش ماه تا 3 سال و پرداخت جریمه نقدی از 5 میلیون تا پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد و درصورت تکرار به حبس از 2 تا 10 سال و پرداخت جریمه از پنج میلیون تا صد میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه محکوم خواهد شد.»

الف) ارکان جرم استفاده از پروانه پزشکی دیگری

1- رکن قانونی

     رکن قانونی جرم یعنی زمانی عملی جرم محسوب میشود که قبلا توسط قانونگذار در قوانین جزایی ارتکاب آن عمل را منع کرده و برای ارتکاب آن مجازات تعیین شده باشد در غیر اینصورت اصل براین است که انجام تمامی اعمال مباح است. در رابطه با استفاده از پروانه پزشکی دیگری همانگونه که در فوق اشاره شد در ماده 3 اصلاحی این رفتار جرم انگاری شده است.

2- رکن مادی:

افکار هرقدر که منفی و مجرمانه باشند تا به صورت عملی در رفتار و کردار افراد حضور نیابند بدون اشکال بوده و نمیتوان کسی را بدلیل اینکه فقط فکر ارتکاب جرم در ذهنش شکل گرفته ، مجرم دانست. پس عنصر مادی، عمل مادی و عینی است که قابل تعریف و تشخیص است؛ نه فکر و خیال مجرمانه. رکن مادی جرم مذکور شامل : اشتغال ورزیدن به امور پزشکی و... ، تاسیس موسسات پزشکی، واگذار کردن پروانه یا مورد استفاده قراردادن پروانه دیگریست که از جمله شرایط اعمال مذکور عدم داشتن پروانه رسمی از وزارت بهداشت است.

3- رکن روانی:

برای جرم دانستن یک عمل علاوه بر عنصر قانونی و عنصر مادی لازم است فرد با علم و عمد، قصد نقض قانون و ارتکاب عمل ممنوع را داشته باشد و الا عمل او جرم نخواهد بود. درمورد جرم استفاده از پروانه دیگری ، علاوه بر رکن مادی مرتکب باید اولا قصد ارتکاب رفتار را داشته باشد و ثانیا بداند که این رفتار مصداق جرم است و الا عمل او وصف مجرمانه نخواهد داشت. به این معنا که هم قصد استفاده از پروانه دیگری را داشته باشد و به اجبار یا اکراه این کار را نکرده باشد و هم بداند که این رفتارش مصداق جرم مذکور در ماده است و الا مجرم نیست.

ب) ویژگیهای جرم

1- مطلق یا مقید بودن

جرم مطلق جرمی است که به صرف ارتکاب عمل ، تحقق می یابد اعم از اینکه عمل به نتیجه موردنظر مرتکب رسیده یا نرسیده باشد.

جرم مقید عمل مجرمانه ایست که زمانی واقع میشود و تحقق خارجی پیدا میکند که نتیجه مطلوب عامل تحقق یافته باشد .

جرم استفاده از پروانه جرمی مطلق است زیرا به صرف اشتغال ورزیدن یا تاسیس موسسه و... مرتکب قابل مجازات است و نیاز به تحقق نتیجه خاصی ندارد چه موجب ضرر دیگری بشود و چه نشود.

2- ساده یا به عادت بودن

جرم ساده جرمی است که با یکبار ارتکاب قابل مجازات است اما شرط تحقق جرم به عادت، تکرار عمل است و به صرف انجام یک فعل جرم واقع نمیشود. به نظر میرسد برای صدق عنوان به عادت دست کم دو بار تکرار برای تحقق این جرم کافی است.

درخصوص جرایم مذکور در ماده 3 اصلاحی باید گفت که این رفتار اشتغال ورزیدن مستلزم تکرار است که این جرم جز جرایم به عادت است اما رفتار تاسیس موسسه ، واگذار کردن ، استفاده از پروانه دیگری به صرف یکبار انجام عمل مرتکب قابل مجازات است پس این سه مورد جز جرایم ساده هستند و در هرمورد درصورت تکرار جرم مجازات تشدید میشود.

بندچهارم) دادگاه صالح به رسیدگی

مطابق تبصره 6 ماده 3 اصلاحی به جرایم موضوع این قانون در دادگاه انقلاب اسلامی رسیدگی میشود.

نتیجه گیری

اگرچه با اصلاح ماده 3 فانون مربوط به مفررات امور پزشکی دارویی و... در سالهای 1374 و 1379 مجازات های شدیدتری برای مرتکبان این جرایم تعیین شده، اما باوجود این بازهم به کرات مشاهده میشود که افراد زیادی به این جرایم مرتکب شده و موجب آسیب به افراد و جامعه میشوند لذا اجرای قاطع و حتمی این مجازات ها و عدم اعمال مقررات تخفیف ، تعلیق و... مجازات این مجرمین بسیار ضروری بنظر میرسد تا از سواستفاده این افراد از مردم عادی و از سودجویی افراد فاقد صلاحیت پزشکی و نتایج اسف بار آن جلوگیری شود.

فهرست منابع

1- آموزگار، مرتضی، 1385، تعقیب کیفری و انتظامی پزشک مقصر ، تهران ، مجد

2- ایمانی، محمدرضا، 1382، بررسی جرایم و مجازات های پزشکان در حقوق ایران، چاپ نخست، تهران، موسسه فرهنگی، انتشارات حیان

3- منصور، جهانگیر، 1385 ، مجموعه قوانین و مقررات جزایی، تهران، دیدار

4- علیمحمدی، دکتر علیمحمد، 1397 ، انواع تخلفات پزشکی و راههای پیشگیری از آن