عنوان مقاله: مبحث دلالی در قانون تجارت

1_ تعریف دلال: دلال کسی ایت که در مقابل اجرت واسطه انجام معاملاتی شده یا برای کسی که می خواهد معاملاتی نماید طرف معامله پیدا کند( قسمت اول ماده 335 قانون تجارت).

2_ انواع دلالی:

دلالی بر سه نوع است:

_ دلالی برای معاملات ملکی؛

_ دلالی برای معاملات تجارتی؛

1317).

توجه: شخص می تواند در رشته های مختلف دلالی نماید، ولی باید برای هر یک از آنها، پروانه جداگانه اخذ نماید( ماده 7 قانون راجع به دلالان مصوب 1317).

توجه 2: مرجع صدور پروانه دلالی معاملات بازرگانی وزارت اقتصاد و دارایی و مرجع صدور پروانه دلالی معاملات ملکی اداره کل ثبت اسناد و املاک است( تصویب نامه مورخ 3/4/1323 و ماده 1 آئین نامه مواد 3 و 11 قانون دلالان مصوب 21/5/1319).

توجه 3: دلال علاوه بر شغل دلالی، شخصا نیز می تواند تجارت کند( ماده 336 قانون تجارت).

3_ قرارداد دلالی:

اگر آمر به دلال ماموریت دهد که معامله معینی را برای وی انجام و خرید یا فروش مشخصی را عملی سازد و در ازای آن اجرت معینی در یافت دارد این قرارداد (( دلالی)) نامیده می شود( ماده 335 قانون تجارت).

توجه: قرارداد دلالی تابع مقررات راجع به وکالت است، بنابراین قرارداد دلالی عقدی جایز است ( ماده 335 قانون تجارت). دکتر ناصر کاتوزیان دلالی را در حکم وکالت می داند.

و آمر نمی تواند به استناد فسخ قرارداد دلالی نسبت به انجام معامله مزبور خود را مبری و غیر مسئول بداند( ماده 352 قانون تجارت).

4_ پروانه دلالی:

این پروانه با رعایت احتیاجات محلی فقط به اشخاصی داده می شود که دارای شرایط مقرر در ماده 2 قانون راجع به دلالان باشند.

توجه: دلالی دلالان بدون پروانه باطل نیست و دلال بدون پروانه مستحق اجرت نیز خواهد بود. در این موارد محاکم او را مستحق اجرت می دانند.

_ نکته: دادن وجه الضمان یا ضمانتنامه یا وثیقه از شرایط صدور پروانه دلالی است. کسانی که از جهت مداخله دلال به عنوان دلالی در امور مربوط به آنان، از او بستانکار شده اند به سایر بستانکاران دلال رجحان خواهند داشت.وجه الضمان یا و ثیقه، در صورتی رد خواهد شد که دلال لز دلالی ممنوع شده یا خود او از دلالی کناره گیری کند و در هر دو صورت حساب او با کسانی که از جهت دلالی به او مراجعه کرده اند، تسویه شه باشد( مواد 4 و 5 قانون راجع به دلالان مصوب 1317).

در هر حال استرداد وجه الضمان بنا بر تصویب رییس دادگاه شهرستان محل اقامت دلال خواهد بود( ماده 6 قانون راجع به دلالان مصوب 1317).

5_ تکالیف دلال:

_ مطلع کردن طرفین معامله از جزییات معامله ولو اینکه دلالی را فقط برای یکی از طرفین معامله انجام دهد ( ماده 337 قانون تجارت)

_ نگهداری نمونه کالا( ماده 340 قانون تجارت)

_ امکان دلالی برای چند نفر در زمان واحد به شرط آگاه کردن آمرین از این ترتیب ( ماده 341 قانون تجارت).

توجه: دلال می باید آمرین را از هر امری که ممکن است موجب تغییر رای آنها شود مطلع نماید( ماده 341 قانون تجارت).

_ ممنوعیت دلال از قبض وجه و تادیه دین و اجرا گذاردن تعهدات مگر اینکه اجازه نامه مخصوص داشته باشد ( ماده 338 قانون تجارت).

6_ مسئولیت های دلال:

_ دلال در مقابل هر یک از طرفین، مسئول تقلب و تقصیرات خود است( قسمت اخیر ماده 337 قانون تجارت).

_ مسئولیت نگهداری از اسناد و اشیایی که در ضمن معامله به او داده شده است( ماده 339 قانون تجارت).

توجه مهم: برای دلالی در خصوص اشیا و اسنادی که در ضمن معاملات در ید او قرار داده شده است، فرض مسئولیت شده است؛ یعنی دلال مسئول تلف اسناد و اشیا مزبور است و تنها با اثبات این که تلف مزبور مربوط به او نبوده از مسئولیت معاف خواهد شد.

_ مسئولیت دلال در صحت و اعتبار امضای اسناد ( ماده 342 قانون تجارت).

_ هر گاه طرفین معامله یا یکی از آنها به اعتبار شخص دلال معامله نموده باشد دلال نسبت به موضوع تعهد خود مسئول است( ماده 345 قانون تجارت).

_ مسئولیت دلال در صورت منتفع یا سهیم بودن در معامله به شرط وقوع خسارت به طرف ناآگاه از وضعیت واقعی دلال ( ماده 346 قانون تجارت).

_ مسئولیت تضامنی دلال با آمر خود در اجرای تعهد در صورت سهیم بودن او در معامله ( ماده 347 قانون تجارت).

7_ موارد عدم مسئولیت دلال:

_ مسئول نبودن دلال برای اعتبار اشخاصی که برای آنها دلالی می کند( ماده 343 قانون تجارت) مگر اینکه طرفین معامله یا یکی از آنها به اعتبار تعهد شخص دلال معامله نموده باشد( ماده 345 قانون تجارت).

_ مسئول نبودن دلال در رابطه با اجرای معاملاتی که توسط او انجام می شود( ماده 343 قانون تجارت). مگر اینکه طرفین معامله یا یکی از آنها به اعتبار تعهد شخص دلال معامله نموده باشد( ماده 345 قانون تجارت).

_ مسئول نبودن دلال در خصوص ارزش یا جنس مال التجاره ای که مورد معامله بوده مگر اینکه ثابت شود تقصیر از جانب او بوده است( ماده 344 قانون تجارت).

8_ مسئولیت کیفری دلال:

اقدام به نفع طرف دیگر معامله یا اخذ وجه از طرف دیگربر خلاف عرف تجارتی محل و یا قبول وعده پرداخت وجهی سبب می گردد که دلال:

الف_ مستحق اجرت و مخارجی که کرده نباشد؛

ب_ به مجازات خیانت در امانت محکوم گردد( ماده 349 قانون تجارت).

9_ اجرت دلال:

_ استحقاق دریافت اجرت دلالی مشروط به دو شرط است:

اولا) معامله به راهنمایی  یا وساطت او تمام شده باشد( ماده 348 قانون تجارت).

ثانیا) معامله از نوع معاملات ممنوعه نباشد ( ماده 353 قانون تجارت).

_ پس از حصول شرایط مزبور سه حالت ممکن است رخ دهد:

الف) معامله قطعی و منجز بوده و انجام یافته باشد: در این صورت دلال استحقاق اجرت کامل دارد ( ماده 348 قانون تجارت).

ب) معامله با رضایت طرفین (اقاله) و یا به علت خیاری بودن فسخ شود: در این صورت دلال مستحق اجرت خواهد بود مشروط بر اینکه فسخ معامله مستند به دلال نباشد( ماده 352 قانون تجارت).

ج) معامله مشروط به شرط تعلیقی باشد: در این صورت دلال پس از حصول شرط، مستحق اجرت خواهد بود( ماده 350 قانون تجارت).

_ حق الزحمه های دلالی به دو طریق معین می گردد:

1_ قرارداد خصوصی؛

2_ تعیین حق الزحمه بر اساس میزان معین شده در تعرفه رسمی( ماده 12 قانون دلالان مصوب 1317 و ماده 17 آئین نامه دلالان معاملات ملکی مصوب 1319).