مبحث  عقد نکاح 

نکاح:درخواستگاری:خواستگاری اولین قدم در مراسم ازدواج است برخی موانع بر سر ازدواج بین دوطرف میتواند باشد مانند اینکه خانم دارای شوهر باشد یا اینکه طرفین برادر یا خواهر رضای یکدیگر باشند.

فقط می توان از زنی خواستگاری کرد که خالی از موانع نکاح باشد.

وقتی خواستگاری انجام شد بین طرفین وعده ازدواج برقرار می شود وعد مطابق ماده1035 قا نون مدنی ایجاد علقه زوجیت نمیکند حتی اگر بین طرفین مهریه معین شده باشد تا زمانی که بین آنها عقد نکاح جاری شود مادامی که این عقد جاری نشده طرفین میتوانند از ازدواج امتناع ورزند و طرف دیگر هم نمی تواند اورا مجبور به ازدواج نماید.

ممکن است طرفین برای جلوگیری ازامتناع طرف مقابل از وصلت وجه التزامی قرار دهند:اگر مقصود از وجه التزام این باشد که به محض امتناع طرف مقابل بتوان وجه التزام را مطالبه کرد این وجه التزام نافذ نیست و غیر قابل مطالبه است و نمی توان آن را از مصادیق ماده 10 قانون مدنی دانست.

سوال؟آیا درصورت برهم خوردن نامزدی میتوان هدایا را مطالبه کرد یا خیر؟در پاسخ سوال باید بین هدایای مصرف شدنی و هدیه ماندگار تفاوت قائل شویم .هدایای که مصرف شدنی است مانند عطر،خوراکی این نوع هدایا قابل مطالبه نیستند.لیکن درمورد هدایای ماندگار مانند ساعت،طلا و جواهرات اگر عین آنها باقی باشد عین آن مسترد میگردد در غیر اینصورت میتوان قیمت آن را مطالبه کرد مگر در دومورد:

1-هدیه بدون تقصیر طرف مقابل تلف شده باشد چون در حکم امین است

2-برهم خوردن ازدواج به واسطه فوت نامزدها باشد.

درمورد نامه ها وعکس ها:

اگر عین عکسها باقی مانده باشد می توان مطالبه کرد لیکن اگر تلف شده باشند و عرفاً برای آنها ارزش مالی متصور باشد می توان قیمت آنها را مطالبه کرد منوط بر تلف شدن عکس ها به تقصیر نامزد مقابل

در مورد نامه ها اگر عین آنها موجود نباشد و تلف شده باشد نمی توان مطالبه خسارت کرد.

لزوم ارایه گواهی پزشک:

طرفین میتوانند از طرف مقابل به منظور تقاضای تصدیق طبیب به صحت امراض مهم کند.(ماده1040ق.م)

شرایط سنی برای ازدواج:

طرفین برای اینکه بتوانند به طور قانونی ازدواج کنند باید به بلوغ رسیده باشند.

بلوغ تعاریفی متفاوتی دارد که بهترین آن در فقه آمده و آن عبارت است از اینکه انسان به غریزه جنسی برسد و توانای تولید مثل را داشته باشد

سن بلوغ در فقه امامیه برای دختر9سال تمام قمری و برای پسر15سال تمام قمری است.

قانون مدنی برای ازدواج دختر سن 13 سال تمام شمسی و برای پسر 15سال تمام شمسی را در نظرگرفته است

ازواج دختر قبل از13سال و برای پسر قبل از 15سال تمام شمسی منوط به اذن ولی و رعایت مصلحت مجاز است مشروط براینکه این مصلحت را دادگاه تشخیص دهد.(ق1041ق.م)

ضمانت اجرای ماده1041 غیر نافذ بودن عقد است و منوط به تنفیذ دادگاه صالح می باشد لیکن چنانچه طرفین با وجود عدم تشخیص مصلحت بوسیله دادگاه ازدواج نمایند و سن آنها به 18سال رسیده باشد می توانند خودشان تنفیذ نمایند.

ازدواج بعداز رسیدن سن به13سال برای دختر و15سال برای پسر:دختر وقتی به سن مقرره یعنی 13تمام شمسی مطابق ماده1041 رسید نیاز به اذن برای ازدواج ندارد درصورتی که باکره نباشد.چنانچه دختر باکره باشد برای ازدواج نیازمند اجازه ازسوی پدریا جدپدری است،دلیل اجازه گرفتن باکره بودن دختر میباشد.چنانچه پدر و جد پدری بدون دلیل موجه با ازدواج دختر مخالفت ورزد دختر میتواند از طریق دادگاه ویا معرفی کامل مردی که میخواهد با او ازدواج نماید اجازه لازمه رابرای ازدواج اخذ نماید(م1043ق.م)

نکته:این اجازه فقط منحصر به ولی قهری است(پدروجدپدری)درغیر اینصورت دختر نیازمند هیچ اجازه ای برای ازدواج نیست.

نکته:از بین رفتن بکارت برای ساقط شدن اجازه ولی قهری کفایت میکند و مهم نیست دلیل ازبین رفتن بکارت مشروع است یا نامشروع.

موانع نکاح:

موانع نکاح موانعی هستند که مانع ازدواج دونفر باهم میشود.

الف-محارم نسبی وسببی

مواردی که به واسطه ی نسبی بودن مانع ازدواج هستند(م1045)این اقارب عبارتنداز:

1-پدر و اجداد-مادر وجدات هرقدربالارود

2-اولادهرقدر که پایین رود.

3-عمات و خالات خود و عمات و خالات پدر و مادر اجداد و جدات قرابت بالا حتی اگر حاصل شبهه یا زنا باشد مانع ازدواج است.

مواردی که به واسطه سببی بودن مانع ازدواج هستند.(ق1047)عبارتنداز:

1-بین مرد و مادر و جدات زن او از هر درجه که باشد ولورضایی به واسطه مصاهره ممنوع دائمی است

2-بین مرد وزنی که سابقاًزن پدر یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاد او بوده هرچند قرابت رضاعی باشد به واسطه مصاهره ممنوع دائمی است.

3-بین مرد با اناث از اولاد زن از هر درجه باشد ولو رضلیی مشروط بر وقوع نزدیکی به واسطه مصاهره ممنوع دائمی است.

4-جمع بین دو خواهر ممنوع است(م1048ق.م)بعد از جدایی از خواهر مانع برطرف می شود.

5-ازدواج با دختر برادر زن یا دختر خواهر زن بدون اجازه از زن ممنوع است(م1049ق.م)اگر ازدواج صورت بگیرد غیر نافذ است و منوط به تنفیذ زن.

ب-شوهرداشتن:

زن شوهردار از موانع نکاح است و کسی نمیتواند از زنی که دارای شوهر است خواستگاری کند.

برخی زنان درحکم زن شوهر دار هستند مانند زنی که در عدۀ رجعیه به سر میبرد.

نکاح با زن شوهردار باطل است و در مواقعی موجب حرمت ابدی می شود.

در نکاحی که زن شوهر دار موجب باطل شدن عقد است چه به این امر جاهل باشند چه عالم ولی اگر طرفین به این امر جهل داشته باشند وبین آنها نزدیکی رخ نداده باشد حرمت ابدی ایجاد نمیشود و فقط عقد باطل می شود ولی چنانچه نزدیکی رخ داده باشد حتی اگر جهل داشته باشند موجب حرمت ابدی میشود.(جمع مواد1050و1051)

نکته:زنا با زن شوهر دار یا زنی که در حکم زن شوهر دار است موجب حرمت ابدی است(م1054ق.م)

نکاح با زن شوهردار یا زنی که در عده است:با علم به حرمت و قبل دخول و بعد دخول:در هردو حالت عقد باطل و حرمت ابدی دارد.

بدون علم به حرمت:قبل دخول عقد باطل و حرمت ابدی دارد.

پ-لعان:لعان وقتی ایجاد میشود که شوهر به زنش نسبت زنا بدهد و یا فرزند او را نامشروع خطاب کند.

زوجین در دادگاه حاضر می شوند و مراسم لعان را به جا می آورند با سوگند خوردن در نزد حاکم شرع پس از انجام این سوگند زن ومرد نسبت به حرام ابدی میشوند.(م1052ق.م)

ت-احرام:(م1053ق.م)

احرام نیز جزء موانع نکاح است و در صورت علم به حرمت داشتن چنین عقدی موجب ایجاد حرمت ابدی میشود.

طرفین چه عالم باشند چه جاهل به موضوع حرمت در هر صورت موجب بطلان عقد است.

ث-موانعی که بر اثر طلاق های متعدد حاصل می گردد:

زنی که به سه طلاق متوالی از سوی شوهر خود مطلقه شده است نسبت به شوهر خود مرتفع می گردد به شرط جدا شدن از سوی محلل و وقوع نزدیکی

نکته:سه طلاق یک جا صادر نمیگردد بلکه سه بار متوالی مد نظر است مثلاً شوهر زن را طلاق داده و در زمان عده رجوع کرده و سه بار این عمل تکرار شود حرمت فوق حاصل میشود.

در مواقعی تعدد طلاق موجب حرمت ابدی چنانچه زنی9مرتبه توسط شوهر خود طلاق داده ودر زمان عده است به عبارتی مطابق ماده1057ق.م این عمل سه بار تکرار شده یعنی زن برای مرد دومرتبه حرام شده و به وسیله محلل این حرمت مرتفع شده حال برای بار سوم محلل نمیتواند حرمت را مرتفع سازد چون حرمت ابدی حاصل شده است.

ج-لواط

لواط عمل زشت و ناپسندی است که دومرد برای رسیدن به میل جنسی آن را انجام میدهند این عمل جزء موانع نکاح است.

کسی که با پسری عمل شنیع کند نمیتواند با خواهر ودختر و مادر او ازدواج کند.(م1056ق.م)

خ-ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه:اگر هیچ مانعی بر سر ازدواج هم نباشد زن ایرانی برای ازدواج با مرد بیگانه نیازمند اجازه مخصوص از طرف دولت است.

ه-کفر:کفر از موانع نکاح است به عبارتی غیر مسلمان نمیتواند با مسلمان ازدواج کند.

نکاح مسلمه با غیر مسلم جایز نیست(1059ق.م)

نکته:اگر زن و شوهر غیر مسلمان باشند و زن مسلمان شود نکاح منحل میشود.

شرایط نکاح

برای صحت نکاح واینکه این عقد به  وقوع بپیوندد نیازمند شروطی است مانند ایجاب و قبول.

ایجاب و قبول باید به لفظی صورت پذیرد که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج کند(1062)

معاطات در نکاح را ندارد و نکاح عقد رضایی است.

رشد از شرایط عاقد نیست پس نکاح عقدغیر مالی بوده و سفیه در انعقاد عقد نکاح اهلیت دارد.

سفیه در انعقاد عقد نکاح اهلیت دارد ولی در قرداد مهر که مالی است اهلیت ندارد.

این ایجاب و قبول ممکن است از طرف مرد وزن ویا شخص ثالثی باشد این اشخاص باید قانوناً این حق را داشته باشند(م1063ق.م) بین ایجاب و قبول باید توالی عرفی برقرار باشد باید قبول در مدت زمانی اعلام شود که بتوانیم آن را مرتبط با ایجاب بدانیم(1065ق.م) برخی از حقوقدانان گفته اند قبول باید در مجلس عقد و قبل از جدای طرفین اعلام شود.

ممکن است یکی از طرفین یا هردو آنها لال باشند و نتوانند صریحاً قبول را اعلام کنند دراین موارد طرفین می توانند با اشاره از سوی شخص لال قصد ازدواج را اعلام نماید مشروط براینکه حاکی از انشاء عقد باشد(م1066ق.م)

نکته:قصد ازدواج اول باید با الفاظ اعلام شود اگر ممکن نبود با اشاره.

شرط دیگر برای صحت عقد نکاح اینست که طرفین باید برای هم مشخص باشند که با چه کسی ازدواج میکنند این شناخت باید به نحوی باشد که موجب شبهه نشود(م1067ق.م)

طبق ماده1068تعلیق در عقد موجب بطلان است،تعلیق در صورتی موجب بطلان است که عقد را معلق کند تعلیق در مهر موجب بطلان نیست و صحییح میباشد.

تعلیق ممکن است جزء شرایط صحت باشد مثلاًمرد بگوید«با تو ازدواج میکنم به شرط آنکه خواهر رضاعی من نباشی »این قبیل معلقات موجب بطلان نیست.

نکته:اگر طرفین در عقد نکاح شرط خیار فسخ درج کرده باشند هم شر و هم عقد باطل است لیکن طرفین میتوانند نسبت به مهر شرط فوق را درج کنند مشروط برآنکه مدت شرط مشخص  و معین باشد والا باطل است(م1069ق.م).

کدوکیل:15740