مسئولیت مدنی

اصطلاح مسئولیت مدنی بیان کننده مجموعه ای از قواعد است که فاعل فعل زیان بار را به جبران کردن خسارت وارده ملزم می نماید. در هر مساله ای که شخص بایستی خسارت وارد شده به شخص ثالث را جبران نماید در برابر زیان دیده دارای مسئولیتی است که اصطلاحاً بدان مسئولیت مدنی گویند. برای اینکه شخصی مسئولیت داشته باشد در ابتدای امر باید مختار باشد یعنی اختیار داشته باشد چراکه انسان مختار از نتایج کارهای خود آگاه است

مسئولیت مدنی رابطه ای دینی را بین فاعل فعل زیان بار و زیان دیده ایجاد می کند بگونه ای که حتی اگر ورود خسارت از روی عمد باشد اراده هیچ یک از طرفین در ایجاد مسئولیت مدنی حاکم نیست زیرا هدف از ورود خسارت ایجاد دین نیست یعنی هیچ شخصی جهت ایجاد دین برای خود به دیگری ضرر نمی رساند بلکه در اکثر موارد هدف،صرفاً ضرر رساندن به ثالث است و دقیقاً به همین دلیل است که عمل فاعل فعل زیان بار را باید در زمره وقایع حقوقی قرار داد

عمل حقوقی عملی است که برای ایجاد آن وجود اراده لازم است گرچه فقط یک اراده وجود داشته باشد مثل طلاق که اصطلاحاً بدان ایقاع گویند و اگر حداقل 2 اراده وجود داشته باشد عقد نام دارد مثل بیع. درمقابل عمل حقوقی، واقعه حقوقی قرار دارد که برای ایجاد واقعه حقوقی نیازی به اراده نیست. مسئولیت مدنی به معنای لزوم جبران ضررهای وارد شده به اشخاص است که تحت عنوان الزامات بدون قرارداد یا ضمان قهری یا الزامات خارج از قرارداد شناخته می شود که مواد 684 تا 723 از قانون مدنی را به خود اختصاص داده است.

مسئولیت به 2 دسته تقسیم می شود: 1) مسئولیت اخلاقی 2) مسئولیت حقوقی که خود بر 3 قسم است:

الف) مسئولیت مدنی در معنای عام (مسئولیت قراردادی و غیرقراردادی)

ب) مسئولیت انضباطی و اداری

پ)مسئولیت کیفری

به مسئولیتی مسئولیت قراردادی گویند که بین طرفین قراردادی بصورت کاملاً صحیح و قانونی منعقد گردد و سپس از این قرارداد صحیح و نافذ، نقض تعهد انجام شود و این امر موجب ورود ضرر به متعهدله گردد و اگر قراردادی موجود نباشد یا قرارداد بصورت صحیح و قانونی منعقد نگردد مسئولیت غیرقراردادی نام دارد

هدف از ایجاد مسئولیت کیفری مجازات مجرم می باشد که باید متناسب با جرم ارتکاب یافته باشد همچنین منطبق با اصول پذیرفته شده در حقوق جزا باشد که در این راستا باید به قانون مجازات اسلامی توجهی ویژه داشت. رکن اصلی مسئولیت کیفری سوءنیت و قصد است درحالیکه عنصر اصلی مسئولیت مدنی خطایی است که از روی عمد یا بی احتیاطی شخص نشات می گیرد

در مسئولیت اخلاقی نیز شخص، وجدان خود را قاضی می کند و در حقیقت بلحاظ معنوی خود را مسئول می داند. هدف از ایجاد مسئولیت اخلاقی اصلاح شخص از جنبه باطنی و وجدانی است و شخص به دنبال جلب رضای خدای متعال است تا از این طریق به آرامش وجدانی دست یابد مثلاً جهت بخشیده شدن گناه خود، به فقرا کمک می کند تا دچار عذاب وجدان نگردد.