مخدوش شدن اعتبار قرارداد به علت مخدوش بودن قصو رضایت یکی از طرفین هنگام انعقاد قرارداد

قرارداد به معنای گره خوردن اراده ی دو یا چند نفر برای انجام توافق و ایجاد تعهدی است.پس اراده یکی از مهم ترین عناصر قرارداد است و بدون اصلا انگار قراردادی وجود نداشته است به این دلایلی شرایطی برای اراده ی سالم بیان شده است که در صورت نبود یکی از این شرایط اراده مخدوش میشود و این اعتبار قرارداد را نیز مخدوش میکند از این لحاظ که میتواند کل قرارداد را کنحل کند گویا که هیچ گاه منعقئ نشده یا میتواند یکی از شرط های آن را از بین ببرد یا همچنین میتواند اعتبار بخشیدن به آن را منوط به شرایطی مثل شرط اجازه ی طرفی که اراده اش مخدوش بوده است کند.

اما به ترتیب به قواعد مربوط به اراده ی طرفین و مخدوش شدن آن میپردایم اما در ابتدا به تعریف ایجاب و قبول میپردازیم که بتوانیم در این مطلب به از این عبارات استفاده کنیم.اقای الف میخواهد اتومبیل خود را بفروشد.فروش این اتومبیل را به آقای ب پیشنهاد میکند و اقای ب نیز میپذد که اتومبیل را بخرد به عمل اقای الف ایجاب و به عمل اقای ب قبول میگویند برعکسش نیز ممکن است اقای ب به اقای الف پیشنهاد میدهد که اتومبیلش را به _ قیمت به وی بفروشد (ایجاب) و اقای الف (قبول) میکند که اتومبیلش را بفروشد پس ایجاب کننده شروع معامله را پیشنهاد میکند قبول کننده آن را (با تکمیل اراده ها) کامل میکند.

حال این ایجاب و قبول اصلا لازم نیست به زبان آید شما رو به روی دکه می ایستید روزنامه را برمیدارید پول را روی پیشخوان میگذارید و میروید همین الان یک بیع انجام شد که به آن بیع معاطاتی میپوییم و بعدها مفصل به آن خواهیم پرداخت

رجوع شود ماده 193 قانون مدنی

اگر شخص مستی قرارداد را امضا کند یا در خواب یا بیهوشی باشد(مثلا در حالت بیهوشی باشد اما قابلیت حرکت داشته باشد یا اثر انگشتش هنگام خواب توسط دیگری اخذ شود این قرارداد به طور کل باطل است یعنی حتی اگر شخص در هوشیاری نیز آن را تایید کند بازهم قبول نیست انگار هرگز وجود نداشته است!مثلا اقای الف در تاریخ 1/1/1398 ساعت 10 صبح خانه اش را به اقای ب که در حالت مستی است  میفروشد و سند رسمی صادر میشود  اقای ب پس از هوشیای قرارداد را به لفظ تایید میکند سقف خانه بدون تقصیر اقای ب خراب میشود و ارزش ان نصف میشود آقای ب مستی خود را هنگام انعقاد قرارداد و سند رسمی ثابت میکند و اقای الف ملزم به استرداد مبلغ خرید میشود و تعمیر سقف نیز برعهده خودش است.( نکته: عمل آقای ب به هیچ عنوان اخلاقی نیست و این تنها مثالی برای شفاف سازی مطلب و نشان دادن اهمیت آن بود)

رجوع شود به ماده 195 قانون مدنی

اراده ی وکیل شخصی هنگام معامله اراده ی خود شخص محسوب میشود یعنی وکیل میتواند از طرف موکل مست یا بیهوشش اقدام به انعقاد قرارداد کند و قرارداد صحیح است البته به شرطی که اختیار داشته باشد و صلاح موکل را رعایت کند.

اما اشتباه و اکراه باطل کننده کل معامله نیست

یعنی من قصد خرید پلاک 22 را داشته ام اما اشتباها زیر سند خانه ی پلاک 20 را امضا کرده ام.بعد از مشاهده پلاک بیست میتوانم دو تصمیم بگیرم اعلام اشتباه کنم و معامله باطل شود یا آن که بگویم همین معامله هم قبول است و به اصطلاح حقوقی آن را نافذ کنم

مهم است بدانیم که اشتباه در شخص قرارداد به سلامت قرارداد لطمه نمیزند مگر آنکه شخص تاثیر عمده ای بر اراده ی شخص د انعقاد قرارداد داشته باشد مثل قرارداد نکاح یا اصلا در یک قرار داد اجاره معمولی صاحب خانه ادعا کند که من فقط حاضرم مالم را در اختیار این شخص خاص بگذارم در این شرایط اشتباه موثر است اما در حالت عادی اشتباه در شخص طرف معامله به صحت آن لطمه ای نمیزند.

یا شخصی اسلحه ای روی سر من گذاشته است تا سند را امضا کنم,یا تهدید به آتش زدن خانه ی فعلیم کرده است و یا اصلا آبروی مرا در معرض تهدید قرارداده است و از آن جا که به واقعیت پیوستن این تهدید برای من خارج از تحمل است مجبور به امضای سند میشوم.به این حالت اکراه میگویند و پس از رفع آن من میتوانم قرارداد را باطل اعلام کنم یا آن که آن را قبول کنم تا نافذ شود ولی تا پیش از آن باطل نیست اما نافذ هم نیست یعنی اثری ندارد.

بحث راجع به اکراه مفصل است و آن را اینجا باز نمیکنیم اما مشمول قواعد اکراه شدن آسان نیست و شرایط بسیاری دارد.

مثلا اکراه با اضطرار متفاوت است من اگر به علت فشار مالی قراردادی را امضا کنم مضطرر شده ام نه اکراه و قرارداد من نافذ و معتبر است و بعدها نمیتوانم روی آن ادعایی کنم.

اگر یک قاضی در نتیجه دعوایی که در جریان بوده است من را مجبور به انعقاد قراردادی کند نیز اکراه واقع نمیشود و قرارداد معتبر است.

نگارنده :هدیه عرفانیان سمیعی کد مشاور 7659