منظور از اشخاص واجب النفقه موضوع ماده ی 642 قانون مجازات اسلامی ، اشخاص واجب النفقه چه کسانی هستند ونحوه ی رسیدگی به شکایت آنها به چه صورتی است ؟

نظر اکثریت

در ماده ی 643قانون مجازات اسلامی دو بحث جدا گانه در خصوص نفقه مطرح است که یکی نفقه ی زوجه است ودیگری اشخاص واجب النفقه ، اشخاص واجب النفقه باید از اقارب نسبی باشند ودر عین حال در خط عمومی ( صعودی یا نزولی ) منفق باشندواز  طرفی وفق ماده ی 1197 قانون مدنی کسی مستحق نفقه است که ندار بوده ونتواند بوسیله ی اشتغال به شغلی ، وسایل معیشت خود را فراهم سازد این افراد ، واجب النفقه هستند که در مواد 1199 و1200 و1201و1202قانون مدنی معین شده است . توجه به قاعده « کل محکم به العقل ، حکم به الشرع وکل ما ماحکم به الشرع ، حکم به العقل »

ایجاب می کند که نفقه ی این قسم از افراد به عهده ی فرزند ذکور ارشد باشد ودر صورت فقدان فرزند ذکور ، بالسویه به عهده ی دختران باشد .عرف جامعه نیز باید در نظر گرفته شود در بعضی جوامع ، پدرو مادر در زمان حیات نزد فرزند ذکور صغیر زندگی می کنند ورویه در بعضی از مناطق به این نحواست هر یک از فرزندان که اقارب نزد آنان زندگی می کنند آن شخص عهده دار نفقه ی آن اشخاص است ؛ اما به طور صریح در قانون وشرع مقدس ، شخص خاصی ذکر نشده است .

حال می پردازیم به این بحث که نفقه به چه چیزهایی اطلاق میشود . در ماده ی 1107 قانون مدنی نفقه عبارت است از مسکن والبسه وغذا وغیره ؛ اما قانون گذار مجدداً در ماده ی 1204 قانون مدنی ، نفقه ی اقارب را احصا ( جدا ) کرده است .

در خصوص نفقه ی زن ، آنچه شوهر برای زن به عنوان نفقه می دهد باید به طور متعارف باشد یعنی آنگونه که عرف زمان ومکان آن را لازم بداند همچنانکه در نوع وجنس و مقدار نفقه باید رعایت وضعیت اجتماعی زن بشود یعنی مثل زنان هم ردیف خود به اعتبار خانواده واوصاف طبیعی واخلاقی ازآن بر خوردار شود .

نظر برخی از فقها براین است که نفقه باید متناسب با وضعیت اجتماعی شوهر باشد ؛ اما در خصوص نفقه ی اقارب ، وضعیت اجتماعی ودرجه استطاعت مال منفق ، ملاک قرار می گیرد .

نظر اقلیت

در خصوص اینکه افرارواجب النفقه چه کسانی هستند موضوع همان است که عنوان شد ؛ اما باید موضوع را به شقوق مختلف تقسیم کنیم یعنی باید در انفاق ، رابطه ولی نسبت به مولی علیه ورابطه مولی علیه نسبت به ولی ملاک عمل قرار گیرد .

به طور مثال اگر فردی دارای چندین خواهر وبرادر باشد وپدرو مادر واجداد پدری در قید حیاط نباشند نفقه ی این برادر وخواهر بر عهده ی برادران دیگر وخواهران دیگر نیست چون رابطه ی ولی ومولی علیه بین آنها حاکم نیست .در خصوص افراد واجب النفقه ، پدر نسبت به فرزند ونیز اجداد پدری ( در نبود اجداد پدری واجداد مادری ) با رعایت قاعده ی الاقرب فالاقرب مورد لحاظ قرار داده میشود یعنی پدرواجداد پدری در خط سیر صعودی ، موظف به تأ مین نفقه ی فرزندانی هستند که قادر به اداره ی معیشت زندگی خود نیستند وعکس آن نیز صادق است

با این اوصاف اگر فردی با داشتن استطاعت مالی ، نفقه ی افراد واجب النفقه را تأمین نکند ـ همانطور که ماده ی1204قانون مدنی نوع نفقه را تعیین کرده است ـ در این خصوص معصیت کرده است وبه دلیل همین معصیت مجازات میشود . از جنبه ی مدنی ،

 افراد واجب النفقه فقط می توانند نفقه ی آینده را مورد مطالبه قراردهند ولی نفقه ی زوجه به آینده وگذشته تعلق می گیرد چون نفقه زوجه دین محسوب میشود  دینی که بر عهده ی زوج بوده واز دیون ممتازه محسوب میشود .

نتیجه ی بحث

اشخاص واجب النفقه ی ذکر شده در ماده ی 642قانون مجازات اسلامی ، همان کسانی هستند که در مواد 1196 به بعد قانون به بعد قانون مدنی تعیین شده است وبنابراین ،اگر کسی دارای چندین فرزند دختر وپسر باشد وهمه ی آنها تمکن مالی داشته باشند هر یک از آنها به نحو مساوی موظف هستند که به تأ دیه نفقه قیام کنند ونفقه در این بحث که مورد مطالبه قرار می گیرد همان مواردی است که درماده ی 1204 قانون مدنی نسبت به اقارب و1107قانون مدنی نسبت به زوجه تعلق می گیرد واگر در پرداخت نفقه اقارب ، فرد مستقیم درجه ی اول ، استطاعت مالی در پرداخت نداشته باشد فرد بعد از ان بر اساس قاعده ی الاقرب و فالاقرب مکلف به پرداخت نفقه است .

نظر کمیسیون نشست قضایی

اشخاص واجب النفقه موضوع ماده ی 642 قانون مجازات اسلامی ، علاوه بر زوجه ی دائمی ، اقارب نسبی شخص ملزم به انفاق ، در خط عمومی قرابت ، اعم از صعودی یا نزولی هستند که درمواد 1106 و1196قانون مدنی تصریح شده است . طرز رسیدگی به شکایت آنان هم مانند رسیدگی به سایر جرائم اعلام شده است . سایر مطالبی که در نظرات اکثریت واقلیت عنوان شده ، با سوال مطرح شده ارتباط ندارد 

فاطمه موسوی نژاد

کد مشاور 6867

درخواست مشاوره حقوقی (خط ویژه شش رقمی)

۰۲۱-۴۷۶۲۵۹

چارت های اقتصادیِ هزینه ی مشاوره حقوقی تلفنی با برترین وکلای دادگستری

مدت زمان مشاوره حقوقی

اجرت (تومان) 

۵ دقیقه مشاوره حقوقی با وکیل

۱۰ هزار تومان

۱۰ دقیقه مشاوره حقوقی با وکیل

۲۰ هزار تومان

۲۰ دقیقه مشاوره حقوقی با وکیل

۴۰ هزار تومان

۳۰ دقیقه مشاوره حقوقی با وکیل

۶۰ هزار تومان

۱ ساعت مشاوره حقوقی با وکیل

۱۰۰ هزار تومان

ساخت درگاه پرداخت آنلاین در دست اقدام است (از صبوری شما سپاسگذاریم)

برای مشاوره با وکیل یکی از مبالغ فوق را به شماره کارت ۶۰۳۷۹۹۷۳۸۲۲۸۴۵۳۸ به نام هادی توکلی واریز کنید و سپس اطلاعات واریز را به شماره ۰۹۲۱۲۲۴۲۶۷۰ پیامک یا واتساپ نمایید تا وکیل در کمتر از ۵ دقیقه به خط شما تماس حاصل می کند.