درخواست طلاق به دلیل مخاطره آمیز بودن بیماری زوج برای زوجه

جهت تحقق بند 2 از شروط موجب وکالت در طلاق ضمن عقد نکاح، نوع بیماری موجود زوج برای زوجه می‌بایست مخاطره آمیز باشد مانند بیماری‌های مسری نظیر ایدز و هپاتیت بنابراین عدم توانایی حرکتی یا جنسی ناشی از فلج نخاعی مشمول این بند نمی‌شود.

طلاق - شروط ضمن عقد نکاح - بیماری مخاطره آمیز - بیماری مسری

دادنامه: ............... مورخ 27/12/1392

خلاصه جریان پرونده:

در تاریخ 23/12/90 خانم فرجام‌خوانده با وکالت آقای و.ب. وکیل پایه یک دادگستری دادخواستی به طرفیت آقای فرجام‌خواه به خواسته صدور حکم طلاق تقدیم دادگستری ابهر نموده و خلاصتاً توضیح داده موکله در تاریخ 14/7/83 با خوانده ازدواج نموده و در تاریخ 22/5/85 جشن عروسی آنان برگزار شده و حاصل زندگی مشترک آنان یک دختر بچه 3 ساله بنام م. می‌باشد. با توجه به اینکه زوج به لحاظ حدوث اتفاق قطع نخاع قادر به حرکت و انجام زناشویی نمی‌باشد فلذا تقاضای صدور حکم طلاق را دارم. رسیدگی به شعبه دوم دادگاه حقوقی ابهر ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین و طرفین دعوت شده‌اند که از ناحیه خوانده وکیل وی آقای م.ف. وکیل پایه 2 دادگستری وکالت‌نامه خود را تقدیم نموده و طی آن خلاصتاً بیان داشته اسیب وارده از ناحیه کمر به موکل قطع نخاع نبوده بلکه کشیدگی و له شدگی نخاع بوده (مهره‌های 10 و 11 کمر) که قابلیت درمان را داشته به نحوی که با انجام دوره‌های درمان موکل در حال حاضر حتی برخلاف نظریه پیش بینی شده پزشک معالج که وعده راه رفتن در شش ماه را داده بوده بعد از 5/2 ماه از شروع درمان قدرت راه رفتن با واکر را پیدا کرده که با این وصف به نظر نمی‌رسد بیماری موکل جزو امراض صعب‌العلاج موضوع شرط عقدنامه تلقی گردد. ثانیاً به فرض اینکه بیماری موکل صعب‌العلاج تلقی گردد باید به نحو باشد که دوام زناشویی را برای زوجه مخاطره آمیز نماید تا شرط ضمن عقد تحقق یابد بنابراین در خصوص صدق قید مخاطره بودن بایستی به عرف و نیز نظریه پزشکی قانونی متوسل شد تقاضای رسیدگی و کسب نظریه کارشناسی پزشکی در هر دو بند فوق و اتخاذ تصمیم مقتضی را دارد. با تشکیل جلسه مورخه 24/4/91 وکیل خواهان به شرح دادخواست تقدیمی خواسته موکله‌اش را توضیح داده و وضعیت پیش آمده برای زوج را که قطع نخاع کمر می‌باشد غیرقابل تحمل برای موکله‌اش عنوان نموده و از لحاظ روحی و روانی و اجتماعی و حیثیتی و نیازهای جنسی نیز زوجه كاملا در عسر و حرج قرار گرفته تقاضای صدور حکم با ارجاع امر به داوری را دارد. ضمناً مهریه موکله 25 سکه طلای تمام بهار آزادی و سه دانگ یک عمارت ... است که یک سکه آن را در قبال طلاق بذل می‌نماید و مهم‌ترین مشکل فعلی زوجه اینکه طفل خردسال 5/3 ساله را زوج اجازه ملاقات مادر طفل را با وی نمی‌دهد تقاضای صدور دستور اعطای سرپرستی و نگهداری طفل مزبور به مادرش تا تعیین تکلیف پرونده می‌باشد و چون مانع این امر زوج می‌باشد تقاضا دارم به زوج نیز مراتب دستور تفهیم و طفل از ایشان اخذ و به مادرش تحویل شود. وکیل خوانده دفاعا بیان داشته دفاعیات به شرح لایحه تقدیمی است و نیز تقاضای ارجاع امر به پزشکی قانونی را نموده است. دادگاه از خوانده حاضر در جلسه سؤال نموده آیا شما قادر به انجام وظائف زناشویی هستید؟ که وکیل خوانده پاسخ داده به استحضار می‌رسانم با توجه به اقرار صریح به عدم توانایی در انجام زناشویی موضوع مصداق عسر و حرج بوده و تخلف از شرط نیز محرز است و این موضوع هم از موارد تخلف شرط است و هم از موارد عسر و حرج است و چون طفل در نزد پدرش نگهداری می‌شود تقاضا دارم طی دستور موقت به مادرش تحویل و زمان ملاقات برای زوج تعیین فرمایید و در صورت صلاحدید با تعیین وقت و فرجه 4 ماهه موکل به پزشک قانونی ارجاع که در خصوص مسائل زناشویی و قابل برگشت بودن آن اظهارنظر گردد. وکیل زوجه نیز اظهار داشته با مهت 4 ماهه موافق نیستم و این وضعیت زوجه را در شرایط بحرانی بیش از پیش قرار می‌دهد که غیرقابل تحمل برای زوجه است .... دادگاه قرار ارجاع امر به داوری صادر نموده و داوران طرفین تعیین و نظریه‌های خود را تقدیم نموده‌اند که صلح و سازش ممکن نشده است و دادگاه پس از صدور دستور موقت شماره 511-26/4/91 مبنی بر نگهداری طفل توسط مادرش با بررسی محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و برابر دادنامه شماره 585-7/5/91 پس از ذکر مقدمه‌ای پیرامون تشریح وضعیت پیش آمده در پرونده از برای زوجین و تطبیق آن با موازین شرعی و قانونی و نیز جنبه‌های اخلاقی و حقوقی مسائل و فروعات قضیه خلاصتاً به استدلال اینکه دادگاه ضمن احراز وضعیت عسر و حرج زوجه (مشقتی که عادتا قابل تحمل نیست) به استناد ماده 1130 قانون مدنی و به ویژه بند 5 آن و ماده واحده قانون ... زوج را محکوم و ملزم به طلاق زوجه با بذل یک قطعه سکه از مهریه پس از قطعیت حکم با مراجعه به یکی از دفاتر طلاق خود را مطلقه نماید. حضانت فرزند مشترک تا پایان سن هفت سالگی به مادر محول می‌شود ...) آقای م.ف. وکیل زوج در تاریخ 5/6/91 نسبت به دادنامه فوق‌الذکر تجدیدنظرخواهی نموده و حاصل اعتراضش آن است که سقوط از درخت گردو نمی‌تواند جزو بیماری‌های صعب‌العلاج تلقی گردد و از جمله افراد متخصص که اظهارنظر کرده‌اند ع.ف. می‌باشد که نظریه کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی که پیوست پرونده می‌باشد براساس نظریات وی صادر گردیده و بعد همین پزشک نظریه خود را با ملاحظه وضعیت بهبودی نسبی موکل اعلام که کپی مصدق آن جهت ملاحظه پیوست می‌گردد که قدرت و توان حرکت موکل و صعب‌العلاج نبودن بیماری موکل را گواهی کرده است و نیز به بازگشت قوای جنسی وی نیز تأکید کرده است و از دادگاه محترم تقاضای معرفی موکل به پزشک مورد اعتماد دادگاه (پزشکی قانونی) گردید که توجهی به تقاضای اینجانب نگردید.. تقاضای بررسی مجدد پرونده و نقض دادنامه تجدیدنظر خواسته را می‌نماید. آقای و.ب. وکیل زوجه نیز لایحه‌ای تقدیم و طی آن بیان داشته در اینکه زوج مبتلا به قطع نخاع کمری شده هیچ جای تردید نیست و اصل موضوع مورد قبول زوج بوده و صراحتاً در پاسخ به سؤال دادگاه محترم مبنی بر اینکه آیا قادر به انجام وظائف از زوجیت (زناشویی) هستید یا خیر؟ اقرار و اذعان داشته خير قادر به نزدیکی نیستم....) رسیدگی به شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان زنجان ارجاع شده و این دادگاه توضیح از طرفین را در تصمیم‌گیری نهایی دادگاه ممکن التأثير دانسته که جلسه مقرر به تاریخ 13/9/91 با حضور زوجین و وکلای آن‌ها تشکیل گردیده و وکلای طرفین مطالب قبلی خود را تکرار کرده است. سرانجام دادگاه ختم رسیدگی را اعلام و برابر دادنامه فرجام‌خواسته ایرادات تجدیدنظرخواه را وارد ندانسته و دادنامه بدوی را تأیید نموده است این دادنامه مورد فرجام‌خواهی زوج در مهلت مقرر قانونی قرار گرفته و اعتراضات وی همان مطالبی است که وکیل وی تکرار کرده است که به طور کلی عبارت است از استناد به گواهی‌های متخصصین پزشکی و درخواست ارجاع امر به پزشکی قانونی است بدون اینکه در خصوص اصل مشکل زوجه که عدم قدرت زوج بر انجام وظائف زناشویی است صراحتاً اعلام دارد که در چه شرایطی در این زمینه قرار دارد. وکیل زوجه نیز طی لایحه‌ای بیان داشته که فرجام‌خواه نمی‌تواند با ابراز اینکه در مدت کوتاهی درمان خواهد شد زوجه را وادار به بلاتکلیفی و عسر و حرج نماید. او در اینکه زوج قطع نخاع شده یا خیر اقرار دارد. ثانیاً دکترین و متخصصین امر نیز در گواهی‌های استنادی خودشان به اصل قضیه اذعان دارند ثالثاً طول درمان مشخص نیست. رابعاً قطعی بودن درمان هم معلوم نیست و تحمل این دوران برای زوجه مقدور نیست نگه داشتن زوجه در این شرایط اصلا موجب رضای خدا نخواهد بود تقاضای ابرام دادنامه تجدیدنظر خواسته را دارد. پس از انجام تبادل لوایح و وصول پرونده به دیوان عالی کشور رسیدگی آن به این شعبه ارجاع گردیده است. اینک هیأت شعبه در تاریخ فوق تشکیل است و پس از بررسی محتویات پرونده و قرائت گزارش آقای نائینی و انجام مشاوره چنین رأی می‌دهد:

نظریه رئیس شعبه - هرچند که اعتراضات آقای فرجام‌خواه وارد و مؤثر نمی‌باشد زیرا اولاً به حکایت اوراق پرونده با حضور زوج در جلسه دادگاه شخصاً در پاسخ به سؤال دادگاه مبنی بر اینکه آیا قادر به انجام وظائف زناشویی هستید یا خیر؟ صراحتاً اظهار داشته خير قادر به نزدیکی نیستم. بنابراین باوجود اعتراف وی به عجز از انجام عمل مقاربت دیگر نوبت به ادعای دیگران برخلاف اقرار زوج نمی‌رسد ثانيأبه حکایت رونوشت فرم تعیین میزان، از کارافتادگی و نقص عضو تنظیم شده توسط سازمان تأمین اجتماعی استان قزوین) تاریخ وقوع حادثه 13/7/90 بوده و حادثه‌ای که موجب بیماری آقای م.ی. (زوج) گردیده عبارت از سقوط وی از درخت و بروز آسیب کامل نخاعی بوده و به این ترتیب تاریخ شروع بیماری در فرم فوق الذكر 13/7/90 اعلام گردیده و در خلاصه (درمان‌های انجام شده) نیز اشاره به انجام جراحی ستون فقرات و بازسازی مهره و رفع ... گردیده که بیانگر انست که سقوط نامبرده با اصابت ستون فقرات با جسمی سخت توأم گردیده که موجب شکستگی در قسمتی از مهره‌های کمر وی و آسیب رسانی به نخاع گردیده که تحت عنوان عوارض بیماری) تصریح به فلج دائم اندام تحتانی شده است و هم تحقق نقص عضو و هم تصریح به اینکه نوع از کار افتادگی نامبرده (کلی) است که هرچند تصریح به قطع نخاع نشده لیکن ورود آسیب اساسی و مؤثر به نخاع توأم با خرد شدن دو عدد مهره از مهره‌های کمر نامبرده و فلج شدن قسمت تحتانی بدن و کلی توصیف شدن از کارافتادگی وی در حدی نیست که قابل ایراد بوده باشد و معنایی جز همان معنای اعتراف زوج به اینکه قادر به نزدیکی نمی‌باشد نداشته و نخواهد داشت و چگونه ممکن است باوجود فلج شدن قسمت تحتانی ستون فقرات وی، ادعا شود که نزدیکی وی با همسرش ممکن الوقوع است حتی اگر هم خود شخص مبتلا به این عارضه مدعی تحقق شود که چنین ادعایی هم از ناحیه وی صورت نگرفته است و همان طبيب معالج وی نیز در تاریخ 27/10/90 صحت اطلاعات عنوان شده به شرح فوق را تأیید نموده و کمیسیون پزشکی اولیه نیز ذیل همان برگه مورداشاره در تاریخ 7/12/90 تصریح به درجه از کارافتادگی نموده که آن را کلی اعلام نموده که اثر همان فلج شدن قسمت تحتانی بدن است حتی اگر هم طبيب معالج وی اعلام نموده باشد که قادر به حرکت با واکر می‌باشد و میل جنسی هم دارد و نعوظ هم دارد به هیچ وجه آثار فلج شدگی و قادر نبودن بر انجام عمل مقاربت را مرتفع نخواهد کرد و نخاع آسیب دیده به طور تمام انتظاری به بهبودی آن نیست ثالثاً آنچه که فرجام‌خواه بیان داشته به هیچ وجه متضمن ادعای اینکه قادر به انجام عمل جنسی است نبوده و صرفاً مطالب عنوان شده از ناحیه وکیل وی در مراحل قبلی بوده که با عنایتهایی که از ناحیه خانواده زوج صورت گرفته و مراجعاتی که به پزشکان داشته‌اند و تلاش آن‌ها جهت بهبود حال بیمارشان و تقویت روحیه وی صورت گرفته و در نتیجه کلیه مدارک پزشکی موجود از ناحیه خانواده مشارالیه تحصیل گردیده و همان‌ها نیز در خور توجه بوده و هم مورد بررسی قرار گرفته که مستفاد از تمامی اوضاع و احوال پرونده جای تردید ندارد که فرجام‌خواه به فرض اینکه از جهت برخی عوارض ناشی از فلجی موصوف بهبودهایی حاصل گردیده و یا اینکه در آینده هم موارد بهبودیافتگی پیشرفت هم داشته باشد هیچ دلیل و مدرکی که ثابت نماید انجام مواقعه نیز مقدور وی می‌باشد فعلاً و یا اینکه در آینده نزدیک یا دور هم این امکان هم وجود دارد اقامه نگردیده و بلکه از همان اسناد و مدارک قطع به عدم تحقق آن محرز است و در چنین وضعیتی معلوم است که در خواست ارجاع امر به پزشکی قانونی هیچ توجیهی ندارد بنا به مراتب هرچند که تردیدی در تحقق اسباب عسر و حرج زوجه وجود ندارد لیکن به لحاظ اینکه عسر و حرج مزبور ناشی از قصد و اراده زوج نبوده و به زندگی خود زوج لطمه وارد شده که در این حالت عسر و حرج زوجه در صورت بذلی که زوج را وفق موازین راضی به طلاق نماید می‌تواند حکم حاکم را در پی داشته باشد فلذا به جهت مذکور دادنامه فرجام‌خواسته نقض و رسیدگی مجدد جهت رفع نقص مزبور به همان دادگاه محول می‌گردد.

رئیس شعبه .............. دیوان عالی کشور - غروی نائینی

رأی اکثریت - دادنامه فرجام‌خواسته هم از حیث نقص در تحقیقات و هم از حیث ماهیت مخدوش است زیرا حسب محتوای پرونده، خواهان به دو دلیل متقاضی صدور حکم طلاق است: 1- به دلیل تحقق بند 2 از شروط ضمن عقد نکاح، 2- به لحاظ عسر و حرج حاصل از عدم توانایی جنسی از ناحیه زوج به علت قطع نخاع. اما تحقق شرط ضمن عقد منتفی است زیرا به فرض صعب‌العلاج بودن بیماری حادث شده بر زوج در اثر حادثه سقوط از درخت برای زوجه مخاطره آمیز نیست زیرا فهم عرفي از بند 3 شرط از شروط ضمن عقد این است که نوع بیماری موجود در زوج برای زوجه ایجاد مخاطره نماید مانند امراض مسری صعب‌العلاج همانند (ایدز، هپاتیت و ...) نه بیماری عدم توانایی حرکت جسمی و یا جنسی، دیگر اینکه به فرض صدف عدم توانایی جنسی زوج از شقوق تبصره ماده 1130 ق.م. در اوراق پرونده نظریات پزشک مربوط دیده می‌شود که بعضی از پزشکان زوج را قادر به نعوظ و توانایی جنسی دانسته‌اند (ص 49) و با اصرار وکیل زوج به معرفی وی به پزشکی قانونی دادگاه‌های بدوی و تجدیدنظر به آن توجه ننمود و زوج را به پزشکی قانونی معرفی نکردند علی‌هذا دادنامه فرجام‌خواسته نقض و رسیدگی به همان شعبه محول می‌شود. مستشار شعبه ........... دیوان عالی کشور - عضو معاون