دادگاه خانواده در شماره دادگاهای تخصصی است که تشکیل آن در حوزه قضایی شهرستان لازم است اما تشکیل دادگاه خانواده درحوزه قضایی بخش اختیاری است و متناسب با نظر رئس حوزه قضاییه دارد، یعنی اگر لازم باشد میتوان درحوزه قضایی بخش دادگاه خانواده تشکیل داد.

در دادگاه خانواده وحدت قاضی حاکم است اما در این دادگاهها یک مشاور زن هست ، که مشاور زن اقدام به صدور رأی نمی کند و نظرش فقط مشورتی است .

رسیدگی به دعاوی ذیل در صلاحیت دادگاه خانواده است:

1- نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن (منظور استرداد هدایا یا مطالبه قیمت هدایای تلف شده).

2- نکاح دائم ، موقت واذن نکاح.

3- شروط ضمن عقد.

4- ازدواج مجدد.

5- جهیزه.

6- مَهریه.

7- نفقه زوجه و نفقه ی اقارب.

8- اجرت المثل ایام زوجیت.

9- تمکین ونشوز.

10-  طلاق ، رجوع از طلاق ، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن.

11-  حضانت وملاقات طفل.

12- نسب.

13- رشد حجر و رفع آن.

14- ولایت قهری ، قیومیت ، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان.

15- امور راجع به غایب مفقود الاثر.

16- سرپرستی کودکان بی سرپرست.

17- اهدای جنین.

18-تغییر جنسیت.

دادگاههای عمومی به این دعاوی رسیدگی می کنند در صورتی که در حوزه قضایی شهرستان فاقد دادگاه خانواده باشد ،اما در حوزه قضایی بخش دادگاه عمومی این وظیفه را انجام می دهد مگر امور مربوط به اصل نکاح، انحلال آن ، که باید در دادگاه خانواده نزدیک ترین حوزه قضایی رسیدگی شود.

گاهی اوقات پیش می آید که یک زوج ایرانی غیر شیعه به خاطر اختلافات خانوادگی به دادگاههای خانواده مراجعه می کنند که در این مورد دادگاه خانواده احکام دینی اقلیت های مزبور را درجهت و راستای تحکیم بنیان خانواده و با توجه به قانون حمایت از خانواده اقدام به رسیدگی می کند.

همانند دادگاههای عمومی شروع رسیدگی در دادگاههای خانواده با تقدیم دادخواست شروع می شود که در این بین قوانین. مربوط به دادخواست ، ابلاغ، بیش. از آن در دادگاه خانواده لازم نیست. اما نباید فراموش کرد که مطابق ماده 96 آیین دادرسی از اصول تشریفاتی دادرسی است که طرفین ملزم به رعایت آن هستند ویا قواعد دیگری چون : همراه داشتن وکیل برای طرفین، اخطار تعیین وقت رسیدگی، اعسار از تأدیه هزینه دادرسی ، دستور موقت، تامین خواسته، صلح وسازش تمامی این موارد مستلزم رعایت آیین دادرسی مدنی است.