سمه تعالی 

با سلام خدمت کابران گرامی .یکی از مطالبی که در مباحث حقوقی مطرح است موضوع عاقله می باشد مفهوم عاقله  از کلمه عقل به معنی منع وحفظ وبازداشتن می باشد ونیز به معنی نگدارنده وحفظ کننده است ودر بحث مجازات کیفری در صورت وقوع قتل غیر عمد وجرح در زمانی که فاعل صغیر ویا محجور باشد باید دیه را عاقله که از بستگان ونزدیکان وخویشاوندان شخص می باشند بپردازند . حالا چرا باید دیه را عاقله بپردازد شاید یکی از دلایل آن این باشد که کلمه عقل به معنی بستن آمده ودر آن زمان خویشان جانی شترها را به عنوان دیه نزد خانواده مقتول برده وآن را عقال کرده یعنی زانوهای آنها را می بستند ویا اینکه با چرداخت دیه زبان خانواده اویای دم را می بستند وخویشان به دو دسته 1-خویشان چدر ومادری و2-خویشان مادری تقسیم می شوند.وشرایط تحقق آن یکی این است که عاقله باید از بستگان پدری باشد وبستگان مادری را شامل نمی شودوعاقله باید عاقل بود یعنی مجنون نبوده وبالغ باشد ودارا بوده ودیه جراحت  باید بالاتر از موضحه باشد وقتل خطا محض باید با بینه وقسامه ثابت شود .

میزان مسئولیت عاقله : مواد ۳۰۵، ۳۰۶ و ۳۱۱ قانون مجازات اسلامی حدود مسؤوليت عاقله را بيان مي‌نمايد كه عبارتند از:۱-دیه قتل :خطاء محض
۲- دیه جراحت (موضحه) ودیه جنايتهاي زيادتر از آن به عهدۀ عاقله مي‌باشد و ديه جراحتهاي كمتر از آن به عهدۀ خود جاني است.۳- خسارتهاي حاصل از جنايتهاي خطائي محض از قتل تا موضحه (مادۀ ۳۱۱ قانون مجازات اسلامی) استثناء حکم مادۀ ۳۱۱قانون مجازات اسلامی: در يك صورت ممكن است عاقله، عهده‌دار ديات خطائي كمتر ازموضحه نيز باشد و آن در مورد سقط جنيني است كه هنوز روح در آن دميده نشده و با توجه به مراحل تكون جنيني، دیه آن كمتر از موضحه باشد.۴- تبصرۀ ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی : جنايت عمد و شبه عمد نا بالغ  و ديوانه به منزلۀ خطاء محض بوده و بر عهدۀ عاقله مي‌باشد. با توجه به حکم كلي تبصره مادۀ ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی  جنايت اطفال كمتر ازموضحه نيز بر عهدۀ عاقله خواهد بود. (نظريۀ ۲۶۹/۷- ۱۸/۱/۱۳۷۵ ادارۀ حقوقي قوۀ قضائيه)

در صورتی که عاقله نتواند دیه را بپردازد بر طبق ماده 312 قانون مجازات اسلامی دیه از بیت المال پرداخت می شود ونیازی به دادخواست اعسار از سوی عاقله نیست