صدور گزارش اصلاحی در دعوى وقفیت

چون واقف پس از تحقق وقف مجاز به تغییر اصل وقف موقوف‌علیهم و متولی نیست بنابراین توافق راجع به تولیت و صدور گزارش اصلاحی بر اساس آن صحیح نیست.

وقف - تحقق وقف تعیین متولی - سازش - گزارش اصلاحی

مستندات: ماده 61 قانون مدنی

دادنامه: ................ مورخ: 17/04/1392

خلاصه جریان پرونده:

آقای س.م.ب. با وکالت آقایان م.م.ز.ل. و الف.ج. در تاریخ 27/12/86 دادخواست اعتراض ثالث نسبت به دادنامه شماره 2137-29/11/77 شعبه ششم دادگاه عمومی و درخواست الغاء آن و ابطال سند رسمی شماره 49436-28/9/78 دفتر شماره ... قم مقوم به 3.100.000 ریال به طرفیت س.م.ه.و. ورثه مرحوم م.ش.ت. قدیم و تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع مداخله و تصرف خواندگان در موضوع دعوی نموده است اجمال قضیه از این قرار است که در تاریخ 17/11/64 و به موجب سند رسمی 26631-21/10/64 دفتر... قم آقای م.ش. که وکیل خانم خ.ع. بوده تمامی شش دانگ پلاک مورد دعوی را ابتدا با سند خریداری سپس آن را وقف عام مسجد ...... می‌نماید و در سند رسمی چهار نفر من جمله آقای س.م.ب. به عنوان متولی تعیین می‌شوند آقای م.هز. جزء هیچیک از متولیان نبوده است و هم اکنون سند رسمی ملک به نام موقوفه ثبت گردیده است. متعاقب این امر و عمل به موقوفه از طرف متولیان و احداث بنای ... و مسجد اختلاقی بین آقای م.ه.و آقای م.ش. در خصوص موقوفه پیش آمده که منجر به صدور گزارش اصلاحی به شماره دادنامه 2137 مورخ 29/11/77 گردید حاکی است که مفاد اسناد مالکیت شش دانگ ملک موصوف توسط آقای م.ش. به نام آقای م.ه. با عنایت به وکالت وی از واقف به عنوان واقف منتقل شود و سند وقف به وقفیت خود باقی باشد و آقای م.ش. به سبب نصب وکیل واقف در معیت وکیل واقف یعنی خواهان پرونده بالمشار که تولیت موقوفه مزبور را عهده دار باشد و آقای م.ش. امام جماعت مسجدی که در محل ملک وقف احداث شده باشد - در این مرحله آقای فرجام‌خواه م.ب. به عنوان اعتراض ثالث دادخواست داده و مستندات خود را ذیل دادخواست اعلام داشته است و در نهایت تقاضای صدور حکم به الغاء وابطال دادنامه شماره 2137-29/11/77 که تحت عنوان گزارش اصلاحی صادر شده و ابطال سند رسمی شماره 49439-28/9/78 دفتر.. قم و اعاده به وضع سابق و تقاضای دستور موقت نموده است در جلسه مورخ 15/4/87 دادگاه که با حضور وکیل جلب ثالث آقای الف.ج. و آقای ص.ع.س.م.ح.وکلای طرف مقابل تشکیل گردیده آقای وکیل معترض ثالث اعلام می‌دارد دفاعيات من به شرح دادخواست تقدیمی است وکلای خوانده اظهار می‌دارند توضیحات ذیل در چند فراز مبنی بر بطلان دعوی از نظر شکلی وماهوی تقدیم می‌گردد: الف خواسته ابطال سند را 3.100.000 ریال تقدیم کرده‌اند که چون وقفیت قابل فرجام است و این خواسته قابل فرجام نیست لذا قابل اعتراض است مگر اینکه خواسته را افزایش دهند ب - در سند رسمی وقف ودادخواست و در احکام صادره و اقاریر آقای ش. ملک مورد وقف متعلق به خانم خزع. است بنابراین لازم بود وی به عنوان مالک واقعی طرف دعوی قرار بگیرد ج - در وقف‌نامه باطله فضولی مورد استناد، خواهان و چهارنفر دیگر متولی تعیین شده است و اعمال وکالت بالاشتراک است نه بالاستقلال و به موجب ماده 77 ق.م. اگر متولیان به نحو اجماع قرارداده باشند تصرف هریک بدون دیگری نافذ نیست و بعد از فوت یکی از آن‌ها حاکم شخصی را ضمیمه آنکه باقی مانده است می‌نماید که مجتمعاً تصرف کنند بنابراین این شخص خواهان اولاً به تنهایی حق هیچ اقدام و تقدیم دادخواست برای ابطال اسناد يامنع مداخله ندارد ثانیاً در صورت فوت یکی از متولیان نسبت به سهم وی اداره اوقاف مسئول وقف به عنوان حاکم خواهد بود و هرگونه دعوی توسط متولیان تا تعیین قائم مقام آن‌ها و بدون نظر حاکم بی‌اثر است و چون مالک واقعی حسب دلایل موجود خانم خ.ه. بوده و هیچ کس حق ندارد در خصوص ملکی ایجاب و قبول و قبض و اقباض و جعل تولیت نماید الا مالک و در خصوص وقف نمودن آقای ش. هیچ دلیلی بر وکالت وی در وقف و جعل تولیت نداشته است در نتیجه آقای ش. مالک نبوده و ذی‌نفع هم نبوده و نمی‌توانسته صیغه وقف را جاری کند چون وکالت نداشته طبق ماده 56 ق.م. در وقف بر مصالح عامه قبول حاکم شرط است که اینچنین قبولی موجود نیست و در نهایت این وقف را فضولی دانسته و وقف فضولی را باطل اعلام میدارد و چون گزارش اصلاحی عقد صلح است و سند وقف نیز فضولی بوده بنابراین تنفیذ و رد و قبول گزارش اصلاحی با بانو خ. است و در نتیجه درخواست لغو دادنامه گزارش اصلاحی و ابطال سند رسمی در این خصوص نموده است وکیل خواهان طي لايحه چهاربرگی اقدام به پاسخ گویی نموده و دادگاه با اعلام ختم رسیدگی به موجب دادنامه شماره. 600228 مورخ 6/5/1387 در خصوص اعتراض ثالث آقای س.م.ب.ق. معروف به غ. با وکالت آقایان م.م.زل. و الف.ج. به طرف س.م.ه.ز. و وراث مرحوم ح.شم.ش. نسبت به گزارش اصلاحی 2137-29/1/77 صادره از شعبه ششم که مفاد آن در گزارش قید شده و تکرار نمی‌شود) نظر به اینکه در واقع دادگاه با صدور گزارش اصلاحی مصالحه اصحاب دعوی را تثبیت می‌کند بنابراین دادگاه تنظیم کننده گزارش اصلاحی در واقع رأی صادر نکرده است و لذا فاقد اوصاف رأی قطعی صادره از سوی دادگاه‌ها از لحاظ قابلیت تجدیدنظر و شکایت از رأی قطعی دادگاه‌ها می‌باشد واعتراض ثالث وفق ماده 417 و 418 ق.آ.د.م مختص به آراء صادره از دادگاه‌ها می‌باشد و لذا اعتراض شخص ثالث مطابق قانون طرح نگردیده و قابلیت استماع ندارد و لذا قرار عدم استماع دعوی معترض ثالث را صادر نموده است متعاقب تجدیدنظرخواهی معترض ثالث شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر حسب الارجاع اقدام به رسیدگی نموده و به موجب دادنامه - 200322 مورخ 88/87 اعتراض را وارد تشخیص داده زیرا طبق ماده 184 قانون آیین دادرسی مدنی گزارش اصلاحی فقط نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است بنابراین نسبت به اشخاص ثالث که احیاناً حقی از آن‌ها ضایع شده اعتبار ندارد به علاوه گزارش اصلاحی اگرچه رأی محسوب نشود ولی ماده 417 قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص از واژه رأی استفاده کرده و این به این معنا نیست که اگر گزارش اصلاحی به حقوق شخص ثالث خللی وارد آورده آن شخص ثالث حق اعتراض نخواهد نداشت بنا به مراتب با استناد به ماده 353 قانون آیین دادرسی مدنی قرار تجدیدنظر خواسته را نقض و جهت رسیدگی ماهوی به دادگاه صادرکننده قرار منقوض اعاده نموده است در این مرحله دادگاه مرجوع‌اليه اقدام به رسیدگی نموده نظر به اینکه رأی صادره در خصوص ابطال وقفنامه که در آن م.ش. اقدام به وقف و تعیین چهار نفر متولی برای موقوفه نموده است در شعبه 30 دیوان عالی کشور این رأی نقض گردیده لذا وقف‌نامه معتبر و متولیان تعیین شده که معترض ثالث از جمله ایشان است به عنوان متولی شناخته می‌شوند و دارای اختیارات درامور موقوفه می‌باشند و این امر به معنی نفی تولیت سایر متولیان نیست و در گزارش بر باقی وقف توافق شده و متولیان تعیین شده در وقف‌نامه هنوز واجد سمت تولیت موقوفه بوده و اختیارات ناشی از سند وقف را دارا میباشند و حق اعمال تولیت دارند و گزارش اصلاحی در حق آقایان م.ش. و س.م.ه. معتبر بوده و نافذ است و حقی از معترض ثالث در گزارش اصلاحی ضایع نشده است لذا دادگاه اعتراض را غیروارد تشخیص و حکم به رد اعتراض صادر و اعلام می‌نماید در خصوص خواسته ابطال سند رسمی شماره - 49436 نظر به اینکه در اعتراض شخص ثالث دادگاه تنها مجوز به موضوع رأی معترض‌عنه و تأیید یا نقض آن را دارد و حقی برای معترض ثالث برای اقامه دعوای جدید در ضمن اعتراض در قانون پیش بینی نشده است و چنانچه خواهان در این خصوص مدعی حقی برای خود می‌باشد لازم است دعوای جدیدی را وفق مقررات به طور مستقل اقامه نماید لذا رأی به بطلان دعوا صادر و اعلام می‌نماید آقای ب. طبق مقررات اقدام به فرجام‌خواهی نموده و لایحه‌ای نیز تقدیم به هنگام شور قرائت می‌شود و رسیدگی به این شعبه ارجاع گردیده است.

رأی دیوان در خصوص صدور گزارش اصلاحی در دعوى وقفیت

دادنامه فرجام‌خواسته مآلاً مخدوش و غیرقابل ابرام است زیرا پس از نقض دادنامه شماره 412-31/4/75 شعبه سوم دادگاه عمومی قم صادره در خصوص ابطال وقف‌نامه شماره 26631-17/11/67، توسط شعبه سی‌ام دیوان عالی کشور و توجه دادن دیوان به وجود اشکالات در چگونگی طرح و اقامه دعوی و در مدارک استنادی، و ارجاع رسیدگی به شعبه هم عرض (شعبه 6 دادگاه عمومی قم) این شعبه مکلف بوده رسیدگی را ادامه و با در نظر گرفتن رأی دیوان عالی کشور، و مدارک ارائه شده از ناحیه طرفین رأی مقتضی قانونی صادر می‌کرد، توافق طرفین دعوی راجع به تولیت و غیره و صدور گزارش اصلاحی، به علت اینکه طبق موازین شرعی و مفاد ماده 61 قانون مدنی پس از تحقق وقف وعدم ابطال وقف‌نامه واقف مجاز به تغییر اصل وقف و موقوف علیهم و متولی نمی‌باشد، توجیه قانونی نداشته است، بنابراین در وضعیت حاضر رأی فرجام‌خواسته به شماره 00743-21/8/90 شعبه ششم دادگاه عمومی قم به لحاظ عدم انطباق با قانون و محتویات پرونده قابلیت تأیید را ندارد و نقض می‌گردد و رسیدگی مجدد به شعبه دیگر دادگاه عمومی قم محول می‌شود.

رئیس شعبه 23 دیوان عالی کشور - عضو معاون