اعتراض به تحدید حدود املاک

اعتراض به تحدید حدود املاک، فقط از طرف مالکین مجاور پذیرفته می‌شود و دادگاه باید برای احراز ذی‌نفع بودن خواهان‌ها، سند مالکیت رسمی با سند عادی (دلیل مالکیت) آنها را مطالبه و بررسی کند.

ثبت اسناد و املاک - اعتراض به تحدید حدود - ذی‌نفع بودن در دعوی

دادنامه: ....................... مورخ: 17/04/1392

خلاصه جریان پرونده:

به تاریخ 10/11/86 1- آقای ح.ک. 2- ش.ب. 3- ع.ب. 4- ح.الف.الف. 5- ح.ن.ب. 6- ش.ب. 7- ع.ی. 8- ح.ی. 9- ج.الف. 10- ع.ح. 11- ص.گ. 12- ع.گ. (معروف به ح.ب.) با وکالت ن.الف. دادخواستی به طرف اداره اوقاف مازندران (قائم شهر) به خواسته اعتراض به ثبت و تحدید حدود نسبت به پرونده ثبت پلاک 434 فرعی از 16 و 17 اصلی بخش 5 با وضعیت تحدید حدود موجود، تقديم محاکم عمومی قائم شهر نموده و در بیان خواسته توضیح داده در سال‌های قدیم شخصی به نام ن.گ. بخش کوچکی از زمین‌های خودش را طبق وقف‌نامه مبهم وقف خاص نموده تا فرزند ارشد ذکور وی نسل اندر نسل به عنوان متولی نتایج مورد وقف را صرف حسینیه (تکیه) محل نمایند که این عمل انجام می‌شد و سال‌های سال فرزندان به مورد وقف عمل کرده درآمد مورد وقف را صرف حسینیه محل در ایام محرم کردند. که متأسفانه اداره اوقاف من غير حق وارد شده و بدون وجود دلایل اقدام به تحدید حدود و تقاضای اخذ سند نموده است. علی‌هذا صرف نظر از اینکه اداره اوقاف سمت اخذ سند را ندارد و این وقف جزء وقف خاص بوده و متولی خاص دارد و اداره اوقاف صلاحیت مورد وقف را ندارد با این حال اولاً: این وقف‌نامه ابهام کلی دارد و حدود اربعه آن معلوم نیست و مطابق عرف جاری و ساری محل که قریب به چهل سال مردم می‌دانند که خ. مقدار کمی زمین داشته و وقف کرده است.

ثانیاً: این وصف شامل كل زرگر و افرا نمی‌شود در نتیجه اداره اوقاف چنین سمتی ندارد و چنین حقی هم ندارد که کل منطقه زرگر و افرا که قریب به 20 هکتار می‌گردد را سند بگیرد بلکه مورد وقف صرفاً شاید کمتر از دو الی سه هکتار می‌گردد که همه محل میدانند و پیرمردان خبر دارند و تابه حال هم به آن عمل می‌شده است.

ثالثاً: اداره اوقاف از بیسوادی عده‌ای سوءاستفاده کرده و از بعضی از پیرمردان امضاهای واهی گرفته (بنا به اظهارات بعضی از پیرمردان بی‌سواد محل) و تقاضای تحدید حدود کرده است، در حالی که این زمین‌هایی که تحدید حدود شده نه تنها وقف نیست بلکه بعضی از زمین‌ها دارای سند رسمی است و مربوط به اشخاص حقیقی و بعضی از زمینها اگرچه سند رسمی ندارد ولی ارتباطی به وقف ندارد لذا تقاضای ابطال عملیات ثبتی و اجرایی با تحدید حدود فعلی در اداره ثبت را دارم. متعاقباً در تاریخ 22/7/87 آقای الف.گ. [و] ع.ی. و سایرین با وکالت ن.ش.الف. دادخواست ورود ثالث به طرف اداره اوقاف قائم شهر و ح.ک. و سایرین به تحدید حدود و عملیات ثبتی اعتراض نموده‌اند. شعبه سوم دادگاه عمومی قائم شهر پس از تعیین وقت تشکیل جلسه داده پس از استماع اظهارات وکیل خواهان‌ها و دفاعیات وکیل اداره خوانده و استعلام از ثبت با توجه به ایرادات مطروحه از طرف وکیل اداره خوانده قرار ارجاع امر به کارشناس صادر که پس از طی تشریفات مربوط و وصول نظریه کارشناس اجمالاً بدین شرح:

«با توجه به مراتب فوق و با عنایت به بررسی و تفحص در اوراق و مدارک ثبتی اولاً: وقف‌نامه از جهت حدود اربعه ابهام دارد و نمی‌توان در طبیعت جاری کرد و سامان‌های مقرر در وقف‌نامه قابل تشخیص در طبیعت نمی‌باشد.

ثانیاً: در پرونده ثبتی روستای بالازرگر معروف به شیخ کلی سابقه‌ای از وقف مشاهده شده ولی سامان آن به جز یک حد به تولن دره حبیب الله رود، بقیه جهات اربعه با روستاهای مجاورین مشخص نمی‌باشد و عملاً این قرار در محل ادغام شده است.»

با اعتراض به نظریه کارشناس دادگاه در مورخ 26/1/88 مبادرت به صدور قرار ارجاع امر به هیأت 3 نفره کارشناسان بدین شرح صادر می‌نماید:

«... کارشناسان با مطالعه پرونده حاضر پرونده‌های ثبتی و اوقافی خصوصأ وقفنامه موجود و انطباق آن در طبیعت نسبت به تعیین حدود و ثغور وقف‌نامه و اینکه آیا روستای افرا در محدوده وقف‌نامه قرار می‌گیرد یا خیر. ...»

هیأت سه نفره کارشناسان نظریه خود را در مورخ 25/8/88 به دادگاه تقدیم و طی شماره 1058-881009 مورخ 25/8/88 در دفتر لوایح دادگاه ثبت شده است. هیأت با ذکر خلاصه گردش کار مرتبط با موضوع به این شرح «با مطالعه اوراق و سوابق حاکی است که اداره ثبت حسب درخواست شماره 4519 مورخ 17/2/85 مبنی بر بازدید اراضی موقوفه پلاک 17 اصلی بخش 5 قائم شهر معروف به پایین زرگر برابر احکام صادره شماره 670 مورخ 16/4/1323 و شماره 231 مورخ 3/7/1324 هیأت بدوی و تجدیدنظر املاک واگذاری به آقای ح.گ. به عنوان موقوفه استرداد گردیده است که مقدار موقوفه برابر صورت‌مجلس تحویل و تحول مورخ 27/2/1326 به مساحت 20 جریب معادل 20 هکتار از اراضی قریه مذکور می‌باشد که برابر رأی صادره اداره کل تحقیق اوقاف ملک مذکور به موجب وقفنامه شماره 1263 هجری قمری شش دانگ قربه معروف به پایین زرگر با جميع لواحق و توابع آن با حدود و مشخصات مشروحه ذیل وقف مؤبد شرعی بوده و تولیت آن مادام العمر به خود واقف و پس از آن به ولد ذكور ارشد واقف بوده است که بر اساس محتویات پرونده و شهادت شهود آقای ن.ع.خ. واقف اصلی بوده است که در حال حاضر و با توجه به ماده یک و چهار قانون اوقاف مصوب مجلس شورای اسلامی سال 1363 و 1371 این قبیل موقوفات بر تولیت و تصدی اداره اوقاف می‌باشد. سپس اداره اوقاف برابر نامه شماره 1235 مورخ 16/2/85 درخواست صدور سند مالكيت نسبت به موقوفه مرحوم ح.ن.خ. را از اداره ثبت نموده که اداره ثبت برابر ابلاغیه شماره 4519 مورخ 18/2/85 نمایندگان ثبت، نقشه‌بردار و نماینده اوقاف در تاریخ 30/2/15 لغايت 8/3/85 به قریه مذکور عزیمت، ضمن بررسی‌های لازم و با راهنمایی‌های دهدار و شورای اسلامی محل و همچنین با حضور معتمدین محل و حضور متصدی موقوفه حدود معينه مقدار موقوفه را نقشه برداری نموده که حدود و مشخصات و مساحت آن به شرح شش دانگ عرصه یک قطعه زمین که موقوفه می‌باشد به مساحت 220 هزار مترمربع دارای پلاک 17 اصلی بخش 5 ثبت قائم شهر معروف به پایین زرگر نقشه برداری و ترسیم که به صورت شکسته می‌باشد (ذکر حدود شمال شرق و جنوب و غرب که ذکر آن در گزارش ضرورت ندارد - عضو ممیز) موارد مذکور با حدود و مشخصات در صورت‌مجلس به تأیید و امضای 1- خانم خ.گ. 2- آقای م.ی. 3- آقای ج.ک. 4- ع.ع. 5- فاقد امضاء و مشخصات 6- ع.الف. رسیده است. آگهی تحدید حدود به تاریخ 24/9/86 انجام و پایان آن 17/11/86 بوده است که مورد اعتراض آقای ح.ک. به نمایندگی از طرف اهالی روستا به اقدامات اوقاف و ثبت معترض که مراتب اعتراض در مورخه 30/10/86 به دادگاه اعلام داشتند» و خلاصه بررسی‌ها اظهارنظر هیأت کارشناسان بدین شرح اعلام شده است.

«هیأت کارشناسان منتخب با مطالعه اوراق پرونده وضعیت ثبتی و مطالعه وقف‌نامه استنادی و سایر موارد منطبق با موضوع خصوصا نقشه‌های ثبتی منطقه به شرح زیر به استحضار می‌رساند.

الف: مشخصات و محدوده وقف‌نامه استنادی اداره اوقاف سنه 1263 (ه.ق) همگی و تمامی شش دانگ قربه معروف به پایین زرگر فراز بلوک بالا تجن را که حدود آن از ش رق به رودخانه تولندره و از غرب به سلمان بالازرگر و از جنوب به حوزه دشت و از شمال وصل به افرا، ضمناً دارای دادنامه شماره 670 مورخ 16/4/1323 که رونوشت آن حاکی است قریه پایین زرگر از بلوک بالا تجن به مساحت 20 جریب وقف بوده و تولیت آن حسب جعل واقف با شاکی (ح.گ.) بوده... و اعلام شده شش دانگ قریه معروف به پایین زرگر با حدود شمالا به افراء، شرق به قریه سوخته کلا وتولندره و غربأ به قریه شیخ کلی بالازرگر و جنوب به قریه دیزآباد حوردشت و مستندات شکات (اهالی افرا) اسناد مالکیت صادره برای اهالی قریه افرا شامل 1- شش دانگ پلاک 10 فرعی از 13 اصلی،8 فرعی از 13 اصلی، 7 فرعی از 13 اصلی، 6 فرعی از 13 اصلی واقع است در بخش 5 ثبت قائم شهر قريه افرا و مغایرت مشخصات وقفنامه استنادی است که هیأت کارشناسان حسب دستور دادگاه به تفکیک اعلام نظر می‌نماید.

1- محدوده تعرفه شده مورد تحدید حدود مورخ 16/10/86 کپی برگ شماره 3 ضمیمه) با انطباق محدوده وقف‌نامه با محدوده تعریف شده در تحدید حدود قابل انطباق نیست.

2- نقشه تهیه شده موضوع تحدید حدود با انطباق از نقشه کلی منطقه افراد و شیخ کلی و انطباق با آنها و پیاده نمودن وضعیت آن برای هیأت کارشناسان مسجل گردیده که محدوده وقف‌نامه در داخل ضلع جنوبی داخل قريه افراء پیاده شده و با عنایت به اینکه در محدوده وقف‌نامه و مستندات بعدی اداره اوقاف همگی دلالت از این دارد که اراضی واقع در پایین زرگر جزء وقفنامه بوده است و لذا موقعیت تحديد انجام شده وسيله اداره ثبت با محدوده وقف‌نامه مغایرت دارد وضعیت نقشه استقرار نقشه تحدیدی در موقعیت نقشه ثبتی منطقه افراء پیاده که با هاشور مشخص شده به ضمیمه تقدیم می‌گردد» اداره اوقاف به نظریه هیأت کارشناسان معترض و درخواست نظریه تکمیلی به شرح اعتراض و در غیر این صورت ارجاع امر به هیأت 5 نفره کارشناسان نموده‌اند که دادگاه متعاقباً ختم دادرسی را اعلام و طی دادنامه 00300834-22/12/88 با این استدلال «با توجه به محتویات پرونده و مطالبه پرونده ثبتی موضوع را به کارشناس ارجاع و کارشناس واحد به لحاظ ابهام در حدود اربعه ملک وقفنامه قابل انطباق با محل ندانسته که این نظریه مورد اعتراض اداره خوانده واقع و موضوع به هیأت سه نفره کارشناسان ارجاع و هیأت مذکور نیز با بررسی مستندات طرفین و خصوصا وقفنامه ابرازی اداره خوانده و تطبیق آن محل و تحدید حدود انجام شده توسط اداره خوانده اعلام نموده که وقف مربوط به اراضی پایین زرگر بوده و تحدید حدود در خارج از محدوده وقف‌نامه به عمل آمده تعیین شده است که وقف‌نامه در مغایرت است که بیانگر عدم وقفیت روستای افرا می‌باشد که این نظریه مورد اعتراض مؤثر اصحاب دعوی واقع نگردیده...» اعتراض معترضین را مقرون به واقع تشخیص و تقاضای ثبت اداره خوانده را خارج از حدود وقف‌نامه و مغایر با واقعیت تشخیص و مستند به ماده 16 قانون ثبت حکم به بطلان عملیات ثبتی مربوط به روستاهای افرا و بالا زرگر صادر و اعلام نموده با تجدیدنظرخواهی اداره اوقاف شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان مازندران پس از رسیدگی به موجب دادنامه 00400736 مورخ 20/7/89 در بخش خواهان‌های اصلی عیناً تأیید و تجدیدنظرخواهی را رد نموده است و در خصوص دعوی خواهان‌ها وارد ثالث با نقض دادنامه بدوی مبادرت به صدور قرار رد دعوی نموده است.

رأی دیوان در خصوص اعتراض به تحدید حدود املاک

با توجه به درخواست ثبت در سال 1349 و احکام هیأت بدوی املاک واگذاری به شماره 67-17/4/23 و هیأت تجدیدنظر املاک واگذاری به شماره 231-3/7/24 مبنی بر خلع رقبه متنازع‌فیه علیه وزارت دارایی و صورت‌مجلس تحویل و تحول 27/3/67 با قید حدود و به مساحت حدود 20 هکتار که اصل وقفيت وفق محتویات پرونده مورد انکار معترضین (خواهان‌ها) نمی‌باشد و چنانچه خواسته را اعتراض به صورت‌مجلس تحدید حدود بدانیم، نظر به اینکه اعتراض به تحدید حدود، فقط از ناحيه مجاورین (مالكین) پذیرفتنی است. لذا دادگاه لزوما باید برای احراز ذی‌نفع بودن خواهان‌ها سند مالکیت رسمی یا سند عادی (دلیل مالکیت) ایشان را مطالبه و بررسی و با مورد توجه قرار دادن لیست 75 نفره مستأجرين موقوفه در سال 54 که در صفحات 14 لغایت 17 پرونده منعکس است و پس از احراز مالکیت و مجاورت املاک ایشان با نقشه صورت‌مجلس تحديد و حدود رقبه مورد ثبت اوقاف و اینکه چه مقدار و در کدام قسمت به ملک آنها تجاوز شده است را مورد رسیدگی قرار می‌داد و از کارشناسان خواسته می‌شد و با توجه به احکام هیأت واگذاری و صورت‌مجلس تحویل و تحول و دیگر مستندات ارائه شده از طرف اوقاف و اسناد مالکیت مجاورین با پیاده کردن زمین خواهان‌ها، میزان تعرض به املاک خواهان‌ها را مورد توجه و مشخص می‌نمودند بنابه مراتب حکم فرجام‌خواسته مبنی بر بطلان عملیات ثبتی خلاف قانون و محتویات پرونده تشخیص و با توجه به ایرادات مذکور مستند به بند الف ماده 401 قانون آیین دادرسی مدنی دادنامه مذکور نقض و جهت رفع نقایص مذکور و دیگر موارد ضروری که به تبع آن اقتضاء می‌نماید به شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان مازندران ارسال تا پس از رسیدگی مبادرت به صدور رأی نماید.

مستشاران شعبه 1 دیوان عالی کشور