شخص غیر رشید کیست و چه فرقی با دیگر محجورین دارد؟

تا به حال عبارت سفیه را شنیده اید؟سفیه همان شخص غیر رشیدی است که در ماده 1208 قانون مدنی به آن اشاره شده است به معنای شخصی که نمیتواند در امور مالی خود عقلانی تصمیم بگیرد و اقدامات مالی وی میتواند موجب ایجاد ضرر به خود یا دیگران شود بنابراین توانایی مداخله در حقوق مالی خود را ندارد.

حق تصرف و مداخله در امور مالی شخص یعنی قدرت تصمیم گیری وی درباره اموال و دارایی اش و نحوه انتقال ان ها و تصرفات دیگر همچون بازسازی یک ملک است و سفیه یا شخص غیر رشید از حقوق مالی برخوردار است اما حق تصرف در امور مالی خود را ندارد.یعنی اگر آقای الف صاحب یک ملک و یک ماشین و دویست میلیون تومان پول است پس از  احراز محجویت و سفاهت وی در دادگاه نیز همچنان مالک ان ملک و اتومبیل و پول میباشد اما اجازه ی اجاره ی ملک,فروش خودرو یا خرج آن پول را بدون اجازه ی قیم قانونی اش نخواهد داشت.

نه تنها سفیه حق مداخله د اموال خود در معاملات را ندارد بلکه اجازه هیچ اقدام غیر مالی دیگری که به نوعی به اموال وی مرتبط شود را نیز ندارد.

برای شفاف سازی یک مثال میزنیم:اقرار یعنی اظهارات یک شخص علیه خود و قرار در دادگاه بزرگ تین دلیل و مرجع تصمیم گیی برای قاضیست تا اقدام به صدور حکم کند.حال اقای الف که سفه است در دادگاه اقرار میکند که ملکش را به اقای ب فروخته است و مبلغ متناسب را نیز دریافت کرده است اما اقدام به تنظیم سند رسمی نکرده است.آیا قاضی حکم به مالکیت آقای ب و الزام به تنظیم سند رسمی میدهد؟خیر چرا که اقرار سفیه در خصوص اموال خود مورد قبول نیست و انگار هرگز اظهار نشده است و قاضی برای پرونده ای که مثال زدیم به مدارک و دلایل دیگری غیر از اقرار سفیه میپردازد

ماده 1263 قانون مدنی:اقرار سفیه در امور مالی خود موثر نیست.

بنابراین سفیه عقل معاش ندارد و برای هرگونه امور مالی خود حق هیچ گونه اقدام ندارد_چه ان اقدام خود مالی باشد مثل انعقاد قرارداد خرید و فروش یا صدور چک چه غیر مالی مثل اقرار_ و برای این مداخله نیاز به شخصی تحت عنوان قیم قانونی دارد که به جای وی در امور مالی وی تصمیم میگیرد.این موضوع دو استثنا هم دارد.

اولا در رابطه با معاملات بلاعوض به معنای معاملاتی که در آن یک شخص تنها سود میکند و نیاز به پرداخت چیزی در مقابل آن یا همان ما به ازا نیست.سفیه یا شخص غیر رشید نیز میتواند همانند صغیر ممیز_به معنای نابالغی که فرق خوب را از بد تشخیص میدهد_معاملات بلاعوض انجام دهد و ان معاملات موثر خواهد بود همانند هبه به معنای هدیه دادن و گرفتن یا صلح بلاعوض

استثنا دوم در خصوص ایجاد خسارت است اگر سفیه به شخصی به نوعی سارتی وارد کند یا موجب تلف مالی شود خود ملزم به جبران خسارت میباشد و سفیه بودن وی مانع جبران این خسارت نیست.و این دقیقا اولین تفاوت سفیه با دیگر محجورین است.اگر مجنون یا صغیر غیر ممیز مالی را تلف نمایند ضامن_مسئول_ جبران خسارت نخواهند بود اما این موضوع در رابطه با سفیه صادق نیست .

ماده 1215 قانون مدنی:
هر گاه کسی مالی را به تصرف صغیر غیرممیز و یا مجنون بدهد صغیر یا مجنون مسئول ناقص یا تلف شدن آن مال نخواهد بود

 تفاوت دوم در رابطه با بحث محدودیت این اشخاص در امور مالی و غیر مالیشان میباشد.صغیر و مجنون نه در امور مالی و نه در امور غیر مالی صلاحیت تصمیمگیری حداقل به تنهایی را ندارند.برای مثال یک کودک یا یک مجنون اجازه ی فروش ملک و همچنین ازدواج را ندارند.اما اقای الف که سفیه است اجازه ی فروش ملک خود را ندارد اما میتواند ازدواج کند!فقط درخصوص امور مالی متصل به ازدواج همانند مهریه قیم اقای الف است که تصمیم میگیرد!عجیب یا شاید اشتباه است اما قاعده ی جاری در حال حاضر همینست.

و اما تفاوت سوم:مجنون یا صغیر اگر اقدام به انعقاد قراردادی کنند آن قرارداد کاملا باطل و بی اعتبار است گویا که هرگز منعقد نشده است اما در موارد محدودی مثل بحث مرتبط با تاجر ورشکسته,وی میتواند دست به انعقاد قرارد بزند و ان قرارداد کاملا بی اعتبار نمیشود اما اعتبار گرفتن آن مشروط است به اجازه ی طلبکاران.درواقع آن قرارداد غیرنافذ است,موثر نیست مگر با انضمام مجوز طلبکاران.پس از آن معتبر تلقی میشود.

اما احراز غیر رشید بودن یا همان سفیه بودن میتواند به صورت های مختلفی انجام شود.مثلا درخواست پدری برای صدور حکم سفاهت برای پسرش با استناد به معامله چند ملک به قیمت های ناچیز توسط وی!

یا میتواند به علت ورشکستگی محرز شود,تاجر ورشکسته که در اصطلاح فقه و حقوق مفلس خوانده میشود پس از ورشکستگی  اجازه مداخله در امور مالی خود را ندارند چرا که حکم محجوریت وی برای حفظ مصلحت طلبکاران و عدم ایجاد ضرر برای اشخاص ثالث صادر شده است.

هردوی این ها میتوانند درخواست اعاده اعتبار کنند تا اجازه ی مداخله در امور مالی خود را پیدا کنند.و دادگاه در صورت نیاز این حکم را صادر خواهد کرد اما دلیل سوم احراز سفاهت میتواند مرتبط با سن اشخاص باشد

همه ی اشخاص زیر هجده سال از نظر قانونی غیر رشید محسوب میشوند و حق مداخله در امور مالی را بدون اجازه  قیم نخواهند داشت مگر انکه بتوانند عقل معاش خود را در دادگاه به اثبات برسانند و در ان رابطه حکم قضائی بگیرند.در غیر ان صورت به محض آنکه به سن هجده سال برسند رشید محسوب میشوند و میتوانند اموال خود را تحویل بگیرند.بنابراین سن 18 سال از نقطه نظر قانون سن رشد محسوب میشود و هیچ ارتباطی به سن بلوغ که در دختران نه سال تمام و در پسران پانزده سال تمام است ندارد.

برای مشاوره با وکیل یکی از مبالغ فوق را به کارت   ۶۰۳۷۹۹۷۳۸۲۲۸۴۵۳۸  به نام هادی توکلی واریز نموده و اطلاعات واریز را به ۰۹۲۱۲۲۴۲۶۷۰ پیامک یا واتساپ کنید تا در کمتر از ۵ دقیقه وکیل به شما زنگ بزند.

نگارنده:هدیه عرفانیان سمیعی 

کد مشاور حقوقی 7659