مصداق شرط نفقه در عقد منقطع و تبعات تخلف از این شرطمصداق شرط نفقه در عقد منقطع و تبعات تخلف از این شرط

آیا در نکاح موقت، زوجه حق دارد در موردی که ادامه زوجیت موجب عسر و حرج او می شود، جهت انحلال نکاح موقت الزام شوهر را به بذل مدت از دادگاه بخواهد؟ اگر ضمن عقد منقطع شرط نفقه شده باشد در صورت عدم تأديه نفقه از ناحیه زوج و تحقق تخلف از شرط، آیا زوجه می تواند تقاضای انحلال نکاح را بکند؟ و اصولاً در صورت مثبت بودن پاسخ نحوه اجرای حکم چگونه خواهد بود؟

نظر اکثریت در خصوص مصداق شرط نفقه در عقد منقطع و تبعات تخلف از این شرط

در صورتی که ادامه زوجیت در عقد منقطع موجب عسر و حرج شود، به دلایل زیر می توان حکم به الزام شوهر به بذل مدت داد :

۱. طلاق و بذل مدت، هر دو ایقاع است. بنا به قاعده عسر و حرج و اصلی چهلم قانون اساسی در هر دو حال چه شرط نفقه شده باشد و چه نشده باشد اگر زوج از پرداخت نفقه امتناع بکند می توان با استناد به قاعده عسر و حرج، زوج را ملزم به بذل مدت و سپس حکم به انحلال نکاح صادر کرد. این حکم جنبه اعلامی دارد و از آنجا که عقد با سند رسمی واقع شده باشد؛ چون سند بعد از انحلال عقد باطل می شود در این حالت جنبه اجرایی دارد.

۲. دلایل عسر و حرج قاعده لاحرج و لاضرر است. هم در قرآن و هم در سنت داریم لاضرر و لاضرار فی الاسلام. لازم نیست با تنقیح مناط از مقررات طلاق دائم حکم صادر کرد؛ اما اگر شرط نفقه شده باشد و زوج از پرداخت آن امتناع کرده و به جهت این امتناع عسر و حرج برای زوجه به وجود آمد می توان حکم به بذل مدت داد. ولی اگر زوجه از تمکن مالی برخوردار است، بر فرض هم که زوج از پرداخت نفقه امتناع کند این امر مصداق عسر و حرج نیست.

نحوه اجرا 

اگر زوج بذل مدت نکند یا فعل مشروط علیه را انجام ندهد مطابق ماده ۲۳۹ قانون مدنی عمل می شود یا دادگاه به ولایت از ممتنع مابقی مدت را بذل می کند مثل طلاق که در عقد دائم انجام می شود.

۳. اکثر قضات محترم به فتوای حضرت آیه الله فاضل لنکرانی در مسئله ۱۲۶۱ استناد جسته اند و اعلام داشته اند که در این جهت، فرقی بین ازدواج دائم و موقت نیست و چنانچه عسر و حرج، غیرقابل تحمل احراز شود و زوج حاضر به بذل مدت نباشد یا غایب باشد، حاکم شرع می تواند اقدام کند.

نظر اقلیت در خصوص مصداق شرط نفقه در عقد منقطع و تبعات تخلف از این شرط

در صورتی که ادامه زوجیت موجب عسر و حرج شود به جهات ذیل نمی توان حکم به بذل مدت داد:

۱. بین طلاق در عقد دائم و بذل مدت در نکاح منقطع تفاوت زیادی است با این وصف اگر در عقد منقطع شرط شده باشد مسئله تابع شرط است و چنانچه شرط نشده باشد اگر زوجه در عسر و حرج هم قرار گیرد نمی تواند الزام شوهر را به بذل مدت بخواهد.

۲. عقد موقت تابع شرایط بین طرفین است. در فرض پرسش عسر و حرج مفهوم ندارد؛ ولی اگر؛ مثلا، مرد بیماری صعب العلاج یا ایدز دارد که این امر موجب عسر و حرج زوجه می گردد، زوجه می تواند تمکین نکند تا مدت سپری شود. فقط در عقد منقطع طولانی مدت است که می توان حکم اجبار زوج را به بذل مدت صادر نمود.

۳. عقد منقطع مثل عقد بیع است. زن برای رسیدن به مهر و مرد برای رسیدن بضع، شرط هرچه بشود برقرار است. اگر ادامه زوجیت قابل تحمل بود زوجه تحمل کند و الا اگر عسر و حرج به وجود آمد زوجه نباید برای جلوگیری از ضرر خود به زوج ضرر برساند؛ بلکه باید مهر مدت بذل شده را مسترد دارد و بذل مدت انجام شود.

نظر کمیسیون در خصوص مصداق شرط نفقه در عقد منقطع و تبعات تخلف از این شرط

در مورد پرسش مطروحه، در جایی که در عقد دائم زوجه حق دارد که به علت عسر و حرج و اثبات آن از محکمه تقاضای طلاق کند در عقد منقطع (نکاح موقت) به طریق اولی می تواند در موردی که ادامه زوجیت موجب عسر و حرج او می شود الزام شوهر را به بذل مدت از دادگاه درخواست کند و در این مورد فرقی بین عقد دائم و منقطع نیست و اصل موضوع، زوجه است نه مدت عقد.

در مورد فرض دوم پرسش که اگر ضمن عقد منقطع شرط نفقه شده باشد در صورت عدم تأدیه نفقه از ناحیه زوج و تحقق تخلف از شرط، آیا زوجه می تواند تقاضای انحلال نکاح را بنماید و اصولاً در مدت پاسخ مثبت، نحوه اجرای حکم چگونه خواهد بود. در فرض اخیرالذکر نیز زوجه در صورت عدم تأدیه نفقه و تحقق تخلف شرط می تواند تقاضای انحلال نکاح را بکند همان طوری که در عقد دائم عدم پرداخت نفقه از جانب شوهر علاوه بر این که جرم محسوب و برای آن مجازات تعیین شده چنانچه الزام زوج به پرداخت نفقه معتبر باشد که در این صورت ادامه زوجیت موجب عسر و حرج زوجه خواهد بود و زوجه می تواند تقاضای طلاق کند. در عقد منقطع نیز چنانچه خلاف شرط تحقق یابد زوجه به لحاظ عدم پرداخت نفقه و تخلف شرط می تواند از طریق محکمه درخواست فسخ نکاح یا الزام شوهر به بذل مدت کند و نحوه اجرای نظیر سایر احکام لازم الاجرای دادگاه ها خواهد بود.

مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره حقوقی فوری با وکیل متخصص در حوزه خانواده

مشاوره فوری و تلفنی