آیا تمام نهاد های عمومی  دولتی محسوب میشوند؟

قبلا در توضیح اشخاص حقوقی و شرکت ها اشاره کرده بدیم که اشخاص حقوقی میتوان به دو بخش تقسیم شوند اشخاص حقوقی خصوصی همانند شرکت ها و موسسات انتفاعی و اشخاص حقوقی عمومی که شامل دولت و هر سازمان مربوط به آن میباشند اما ایا همه ی اشخاص حقوقی عمومی دولتی هستند؟

پاسخ بله یا خیر به این سوال بستگی به آن دارد که ما چه تعریفی از دولت را مدنظر داشته باشیم اگر دولت به معنای خاص یعنی قوه مجریه تحت نظرمان باشد پاسخ خیر است,بله نهاد ریاست جمهوری و تمامی وزارت خانه ها و تمامی سازمان های زیرمجموعه این وزارت خانه ها مثلا مدارس تحت مجموعه وزارت آموزش پرورش یا انتشارات تحت مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد زیر همگی نهاد های عمومی محسوب میشوند اما تمامشان نیستند و نهاد های عمومی دیگری نیز هستند که ارتباطی با قوه مجریه حداقل به طور مستقیم ندارند.پس در اینجای بحث نیاز به تعریف دوممان از دولت را داریم.در تعریف دوممان از واژه ی دولت یک مملکت را در نظر میگیریم, در واقع یک مملکت شامل چه چیزهایی میشود؟پاسخ سه عبارت قابل بحث دارد(سرزمین ,ملت, دولت)

سرزمین به معنای تمام  وجوه محصور در یک خط فرضی به نام مرز میباشد اعم از زمین آن ناحیه,دریاهایش,محیط هواییش و محیط های درون زمینی اش. این سرزمین در برگیرنده ی مردمیست که تبعه و ساکنین ان سرزمینند که به آنان ملت میگوییم و نهاد سوم که دولت است بر این ملت حکومت میکند پس دولت در معنای دوم خود نظام حاکم است, عنصر مدیر و حکومت کننده. و قوه ی مجریه تنها بخشی از این دولت محسوب میشود. قوه قضائیه و تمام دادگاه ها و دادسراها و دیوان ها و .... دیگر سازمان های زیر مجموعه اش نیز تحت عنوان دولت قرار میگیرند و این هم نهاد عمومی دولتیست.قوه مققنه و تمام شورا ها و مراکز بازرسی اش نیز به همین صورت زیر مجموع نهاد های عمومی دولتی محسوب میشوند.نهاد رهبری و تمام سازمان های وابسته به ان نیز شبیه تک تک نیروهای مسلح اعم از ارتش, نیروی انتظامی, سپاه و سازمان های شبیه آن نیز نهاد های عمومی دولتی محسوب میشوند.پس اگر به دولت به چشم معنای خاص آن نگاه کنیم پاسخ سوال ما خیر است تمام نهاد های عمومی دولتی نیستند مگر آنکه به دولت تحت عنوان معنای دومش یعنی عنصر حکومت کننده نگاه کنیم در آن صورت تمام قوا و سازامان هایی که نام بردیم را در بر میگیرد اما نکته:آیا با وجود تعریف ولت در معنای دوم خود همچنان تمام نهاد های عمومی را باید دولتی بدانیم بازهم پاسخ خیر است.

قانون ماده واحده ای وجود دارد تحت عنوان : قانون فهرست نهادها و مؤسسات عمومی غیر دولتی

در این ماده واحده فهرستی تهیه شده  از لیست تمام نهاد های عمومی غیر دولتی و قبل از این لیست این نهاد هارا اینگونه تعریف کرده است

 واحدهای سازمانی مشروحه زیر و مؤسسات وابسته به آنها، مؤسسات و
نهادهای عمومی غیر دولتی موضوع تبصره ماده 5 قانون‌محاسبات عمومی کشور مصوب 1366
می‌باشند

بنابراین اوصاف ابتدا به ماده 5 قانون محاسبات کشوری میپردازیم و سپس به این ماده واحده بازمیگردیم

متن ماده 5 قانون محاسبات کشوری:

 مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی از نظر این قانون واحدهای سازمانی
مشخصی هستند که با اجازه قانون به منظور انجام وظایف و‌خدماتی که جنبه عمومی داد،
تشکیل شده و یا می‌شود.
‌تبصره - فهرست این قبیل مؤسسات و نهادها با توجه به قوانین و مقررات مربوط از طرف
دولت پیشنهاد و به تصویب مجلس شورای اسلامی‌خواهد رسید.

پس این سازمان ها دولتی نیستند اما به علت خدمات و وظایفی که انجام میدهند که در واقع مکمل نهاد حکمتی برای اداره ی ملت و تامین رفاه ان ها و سایر مقاصد میباشند نهاد عمومی محسوب میشوند.

مشخصه ی اصلی این نهاد ها استقلال است.و این استقلال را توسط ماده سه قانون مدیریت خدمات کشوری دریافت کرده اند: مؤسسه یا نهاد عمومی غیردولتی: واحد سازمانی مشخصی است که دارای استقلال حقوقی است و با تصویب مجلس شورای اسلامی ایجاد شده یا می شود و بیش از پنجاه درصد بودجه سالانه آن از محل منابع غیردولتی تأمین گردد و عهده دار وظایف و خدماتی است که جنبه عمومی دارد.

پس این استقلال را به واسطه روش دریافت بودجه سالانه خود از منابع غیر دولتی  به دست گرفته است.ولی ایا این استقلال به طور کلی است؟صراحتا خیر!به وضوح میبینیم که حتی تعیین انکه نهادی عمومی هست یا خیر توسط قوه مجریه و تایید آن توسط قوه مققنه انجام میگیرد!این نهاد ها تنها نهاد های عمومی هستند که میتوانند مستقلا اقامه دعوا کنند طرف قرارداد باشند,تصمیم گیری کنند و مسئول تصمیمات خود باشند!اختیارات مشابهی نیز با نهاد های عمومی دولتی دارند شبیه حق تصمیم گیری یک جانبه یا خلع ید و ...و همچنین میتوانند برای خود تشکیل سازمان و نهاد وابسته دهند

و دقیقا منظور از موسسات وابسته نیز همین میباشد زمانی که یک نهاد عمومی یا مجموعی از آن ها سازمان یا نهادی را به عنوان زیرمجموعه خود به وجود می آورند و تبصره یک این ماده واحده نیز به تعریف ان ها میپردازد: مؤسسه وابسته از نظر این قانون واحد سازمانی مشخصی است که به صورتی غیر
از شرکت و برای مقاصد غیر تجارتی و غیر انتفاعی‌توسط یک یا چند مؤسسه و نهاد عمومی
غیر دولتی تأسیس و اداره می‌شود و به نحوی مالکیت آن متعلق به یک یا چند مؤسسه یا
نهاد عمومی غیر‌دولتی باشد

بحث ما در اینجا خاتمه میابد ولی بای اطلاعات شما مخاطبان محترم ما این لیست را در پایان این بحث قرار خواهیم داد:

۱ – شهرداریها و شرکتهای تابعه آنان مادام که بیش از ۵۰ درصد سهام و سرمایه آنان متعلق به شهرداریها باشد.

۲ – بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.

۳ – هلال احمر.

۴ – کمیته امداد امام.

۵ – بنیاد شهید انقلاب اسلامی.

۶ – بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

۷ – کمیته ملی المپیک ایران.

۸ – بنیاد ۱۵ خرداد.

۹ – سازمان تبلیغات اسلامی.

۱۰ – سازمان تأمین اجتماعی.

۱۱ – فدراسیونهای ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران.

۱۲- مؤسسه‌های جهاد نصر، جهاد استقلال و جهاد توسعه زیر نظر جهاد سازندگی.

۱۳-شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

۱۴-کتابخانه حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی (‌قم)

۱۵-جهاد دانشگاهی

۱۶-بنیاد امور بیماریهای خاص

۱۷-سازمان دانش آموزی جمهوری اسلامی ایران

۱۸-صندوق بیمه روستاییان و عشایر

۱۹-صندوق تأمین خسارت‌های بدنی

نگارنده: هدیه عرفانیان سمیعی 

کد مشاور حقوقی : 7659