ابراء در لغت به معنی خلاص کردن و رهاشدن از دین است، همچنین مطابق ماده 289 قانون مدنی بیان می کند: «ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر کند » و در کل بخشش مهریه می تواند از طریق گوناگون حقوقی انجام پذیرد.

 به طور مثال ابراء شود یا هبه معوض و یا غیر معوض .

سوال مورد نظر: مهریه چگونه ابراء می شود ؟

چنانچه زن نسبت به مهریه خود که ذمه ای بر گردن مرد است، وی را بری الذمه کند و این کار را در عوض چیزی  انجام ندهد به طور مثال  نگوید مرا طلاق بده تا مهریه ام را ابرا کنم که در چنین حالتی دیگر ابراء نیست و هبه صورت گرفته است .

آیا ابراء قابل رجوع است ؟ ابراء معمولا قابل رجوع نمی باشد چرا که نوعی اسقاط دین است و از اسباب سقوط تعهد است .

در حالت کلی مهریه یا حق دینی است و یا حق عینی چنانچه مهریه حق عینی باشد مانند اینکه مهریه خانمی یک طبقه آپارتمان باشد زن مهریه خود را تنها می تواند هبه کند چرا که در این حالت عین معین به ملکیت زن در آمده و قادر به هرگونه تصرف در آن می باشد اما چنانچه مهریه زن حق معینی باشد مانند اینکه مهریه خانمی 500 سکه تمام بهار آزادی  باشد می تواند مهریه خود را ابراء نماید چرا که تنها عمل حقوقی که موجب سقوط دین بر ذمه می گردد ابراء است .

پس نکته بسیار مهم این است که ابراء فقط در مورد حقوق دینی و در جهت اسقاط آن حق متصور است .

اگر زوجه سند یا نوشته ای به زوج بدهد مبنی بر ابراء مهریه با سند عادی باشد و چه با سند رسمی، دیگر از جانب زوجه امکان رجوع وجود ندارد و اگر زن سند یا نوشته ای به زوج بدهد مبنی بر اخذ مهریه و اقرار به اینکه مهریه را کامل یا بخشی از ان را دریافت نموده است دچار مشکل می شود چرا که انکار بعد از اقرار مسموع نیست به طور مثال زنی به همراه همسرش به دفترخانه مراجعه می کنند و زن طی اقرار نامه ای ذکر می کند که مهریه تماما به  او پرداخت شده در صورتی  که چنین نیست در این حالت اگر زن ادعای نگرفتن مهریه را مطرح کند ادعای وی پذیرفته نمی شود مگر آنکه با دلایل محکمه پسند و سند و مدرک معتبر بتواند در دادگاه اثبات کند که اقرارش مبنی بر اشتباه و غلط بوده است .

اما چنانچه بخشش مهریه خواه تمام مبلغ آن و خواه بخشی از آن در ازای طلاق خلع باشد زوجه در ایام عده این حق را دارد که در ایام عده به آنچه که بخشیده رجوع نماید به طور مثال در طلاق توافقی اگر زوجه تمام مهریه خود را در قبال طلاق ببخشد در ایام عده می تواند به تمام مهریه خود رجوع کند و برای این کار باید به دفترخانه ای که صیغه طلاق در آن جاری شده مراجعه کند و ضمن درخواستی رجوع به ما بذل نماید . این رجوع در صورتی از طرف دفترخانه مورد پذیرش واقع می شود که زن عده داشته باشد و باکره یا یائسه نباشد .

نکته : برای دریافت ، ابراء وهبه به هیچ عنوان نیازی به اجازه ی پدر زوجه نیست و گاها دیده شده که در برخی از دفترخانه ها برای بذل مهریه اجازه پدر زوجه را لازم می دانند که این امر پشتوانه قانونی و حقوقی ندارد و فقط به صرف حفظ منافع زوجه این عمل صورت می پذیرد وگرنه مطابق قانون دفترخانه ملزم به انجام این کار می باشد و هیچ منع قانونی وجود ندارد .

این سوال همیشه مطرح بوده که آیا زوجه ای که مهریه خود را به همسرش بخشیده می تواند از بخشش خود رجوع کند ؟

در پاسخ این سوال باید 3 فرض متفاوت را در نظر گرفت:

 فرض اول : هنگامی است که زوجه در خصوص مهریه ، مافی الذمه زوج  را ابراء کند در این حالت برائت مرد را اعلام می کند و اظهار می دارد که از نظر من مرد دیگر تکلیفی نسبت به پرداخت مهریه ندارد و بری الذمه است در این فرض تکلیف مرد در ادای مهریه به طور کلی ساقط است .

فرض دوم : اما فرض دیگر انست که زوجه در قبال طلاق مهریه خود را به همسرش می بخشد که در این حالت فقط زن در مدت عده فرصت دارد که از بخشش خود رجوع نماید.

فرض سوم : زمانی است که زوجه مهریه خود را به همسرش هبه می کند و اظهار می دارد که من مهریه خود را به تو بخشیدم در این حالت تکلیف شوهر در پرداخت مهریه به طورر کل از بین نمی رود و زن هر زمان که بخواهد تحت شرایطی می تواند از هبه خود رجوع کند و مهریه خود را مطالبه نماید .

ما در کنار شما هستیم.

محمد علی بیطرفان

کارشناس ارشد حقوق خانواده