مشاوره حقوقی تعریف وجه التزام

واژۀ التزام به معنی تعهد کردن است واصطلاحی است که از فقه به حقوق مدنی راه یافته است و در کتب مختلف فقهی نیز به همین معنی به­کار رفته است. اصولاً رابطه­ی تعهد دو سویه است که یک سوی آن به متعهد له وابسته است و ازآن به الزام تعبیر می شود والزام نشانگر حق مطالبه برای متعهد له است اما سوی دیگر آن که مربوط به متعهد است از آن له الزام تعبیر می­شود.

لازم به ذکر است که درهیچ یک از مواد ق مدنی اصطلاح وجه التزام به صراحت به کار نرفته است. تنها م 230 ق م در مبحث و «خسارات حاصله از عدم انجام تعهد» به طور ضمنی به تأسیس حقوق مزبور اشاره می­کند: «اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که درصورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تا دیه عاید حاکم نمی تواند او را به بیش­تر یاکم تر از آنچه که ملزم شده است محکوم کند.»

با توجه به مادۀ فوق در تعریف وجه التزام می­توان گفت: مبلغی است که افراد در روابط خصوصی خود به هنگام انعقاد قرار داد در مقابل خسارات احتمالی ناشی از عدم انجام تعهد یا تأخیر در اجرای آن در قرار دادکه این مبلغ ممکن است به صورت شرط در ضمن قرارداد اصلی معین شده ویا حتی ممکن است طرفین مستقل از قرارداد اصلی ودر الحاقیه های بعدی برآن توافق کنند که دراین صورت باید قبل از بروز تخلف متعهد از انجام تعهد
باشد.  بنابراین وجه التزام ممکن است در قالب قراردادی جداگانه موردتوافق متعاملین قرار گیرد که دراین صورت قرار داد مزبوراز ملحقات مربوطه به قرار داد اصلی است امّا ازآن جایی که مبلغ مزبور به عنوان خسارت غالباً یه صورت شرط ضمن عقد گنجانده می­شود، از آن به «شرط وجه التزام» تعبیر می­شود. وجه التزام ویژۀ قرار دادهاست. و آن مبلغی است که طرفین در ضمن قرار داد به عنوان تعهدات قراردادی مندرج در آن محبت ضمانت اجرائی مختلف از تعهدات مذکور اعم از عدم انجام تعهد ویا تاخیر در اجرای آن توافق می­کند. لذا در مسئولیت­های غیر قراردادی نیز  ممکن است در موارد خیلی نادر این­گونه  شروط مشاهده گردد که در این صورت مبلغ تعیین شده را نمی­توان وجه التزام نامید.

وجه التزامی که غالباً به صورت شرط در ضمن قرار داد گنجانده می­شودممکن است تنها به نفع یکی از متعاملین باشد. به­طور مثال: فروشنده تعهد می­کند که کالای مورد معامله «مبیع» را در مهلت معینی تحویل مشتری دهد والا مبلغ معین به عنوان خسارت ناشی از تأخیر باید بعنوان اجرای تعهد و تسلیم پرداخت شود. همچنین ممکن است شرط مزبور ناظر به منافع متعاملین باشد، به­طور مثال در عقد بیعی که موضوع آن فروش چند دستگاه اتومبیل در مثال ثمن معین است، شرط شود که هریک از متابعین در صورت تخلف از قرارداد مبلغ معینی را به عنوان خشارت ناشی از عدم انجام تعهد به طرف مقابل بپردازد.

در پاسخ به سوالی که در ابتدا مطرح شد این که آیا موضوع وجه التزام لزوماً باید وجه نقد باشد یا هرچند دیگری را می­توان موضوع شرط قرار داد؟

بعضی از حقوقدانان معتقدند که شرط وجه التزام در مقابل شرط کیفری ویا جزایی قرار می­گیرد و در واقع شرط کیفری اعم از شرط وجه التزام می­باشد. چرا که موضوع شرط جزایی ممکن است علاوه بر و جه نقد چیز دیگری هم باشد در حالی­که موضوع شرط وجه التزام صرفاً وجه نقد است.

مشاوره حقوقی کد 8338